کاربرد لیزر در پزشکی و مزایای جراحی با لیزر

تکنولوژی لیزر یکی از مهمترین پیشرفت‌های علمی در دهه‌های اخیر بوده است و در بسیاری از صنایع و حوزه‌ها کاربردهای فراوانی دارد. یکی از حوزه‌هایی که لیزر در آن تأثیر فراوانی داشته است، علوم پزشکی می‌باشد. از زمان معرفی لیزر به عنوان ابزار پزشکی، کاربردهای متنوعی در تشخیص، درمان و جراحی‌های پزشکی به وجود آمده است. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به بررسی کاربردهای لیزر در پزشکی می‌پردازیم.

لیزر چیست؟

لیزر، یک دستگاه است که به طور خاص نوری با طول موج مشخص تولید می‌کند. نور لیزر با نور معمولی متفاوت است، زیرا نور معمولی شامل نور قابل رؤیت و نور نامرئی با طول موج‌های مختلف است، اما نور لیزر یک طیف رنگی و طول موج خاص خود را دارد. این نور کمتر از نور معمولی تابیده می‌شود، اما دقت بسیار بالایی دارد، به همین دلیل در حوزه پزشکی از آن استفاده می‌شود.

معنی واژه لیزر

لغت “لیزر” به معنای “تقویت نور به روش گسیل القایی تابش” است. لیزر یک ابزار است که نور را به صورت پرتوهای بسیار باریک و موازی با طول موج مشخصی تابانده می‌کند. این دستگاه از یک ماده جمع‌کننده یا فعال‌کننده نور تشکیل شده است که درون یک محفظه تقویت نور قرار دارد.

این ماده، پرتو نوری که توسط یک منبع انرژی خارجی (مانند برق یا نور) ایجاد شده است، تقویت می‌کند. اولین طرح لیزر (میزر) توسط انیشتین ارائه شد. کار اصلی لیزر به این صورت است که با تابش یک فوتون به یک ذره (مانند اتم، مولکول یا یون) برانگیخته، یک فوتون دیگر آزاد می‌شود و این دو فوتون با هم هم‌فرکانس هستند.

با ادامه این فرآیند، تعداد فوتون‌ها افزایش می‌یابد و می‌توانند باریکه‌ای از نور را ایجاد کنند.

عملکرد مهندسی پزشکی در ساخت لیزر

در مقاله‌ای موجود در sid.ir آمده است که اولین مخترع سیستم لیزر کریستالی یاقوتی، در سال ۱۹۹۱ کاربردهای احتمالی این فناوری جدید و هیجان‌انگیز را بیان کرد.

این اختراع توسط رسانه‌های معروف مورد استقبال قرار گرفت و لیزر به عنوان یک درمان کامل برای سرطان و جایگزین خوبی برای ابزارهای جراحی قدیمی شناخته شد. میمن رؤیای یک آینده‌ای را با جراحی بدون خونریزی و حذف انتخابی تومورها بدون اثر روی بافت‌های اطراف می‌دید و حتی تصور می‌کرد که روزی می‌توان از لیزر برای تخریب ژن‌های خاص استفاده کرد.

هرچند که تمامی ایده‌های او به واقعیت پیوسته نشدند، اما اختراع او باعث اعجاب و الهام‌بخشی برای بسیاری از دانشمندان شد. درمان با لیزر یکی از زمینه‌هایی است که در حال رشد سریع در تکنولوژی پزشکی می‌باشد. این خلاصه‌ای کوتاه از تاریخچه لیزر، منشأ و تکامل لیزرهای استفاده شده در درماتولوژی را با تأکید بیشتر بر دهه‌ی اخیر و آغاز قرن بیست و یکم مورد بررسی قرار می‌دهد. اولین استفاده پزشکی از لیزر در زمینه چشم پزشکی بود، به عنوان مثال در ترمیم شبکیه در درمان دکولمان رتین.

کاربرد لیزر در جراحی و درمان بیماری‌ها

امروزه لیزر در پزشکی و مهندسی پزشکی کاربردهای بسیاری دارد. دقت بسیار بالا و نتایج عالی تنها برخی از دلایل محبوبیت لیزرها در علم پزشکی هستند. در ادامه برخی از مهمترین کاربردهای لیزر را در پزشکی بررسی می‌کنیم.

کاربرد لیزر در درمان افتادگی پلک و چشم پزشکی

در جراحی‌های چشم که نیاز به دقت و ظرافت بسیاری دارد، از لیزر استفاده می‌شود. به عنوان مثال، جراحی لیزیک یا پتوز می‌تواند با استفاده از لیزر انجام شود.

در یک مقاله از سایت کلینیک صدف درباره درمان افتادگی پلک با لیزر آمده است: “در مقایسه با روش‌های سنتی برداشتن پلک جراحی (بلفاروپلاستی)، جراحی با لیزر دارای تورم کمتری است، خونریزی کمتر یا حتی بدون خونریزی دارد، بهبودی سریعتر را به همراه دارد و پس از عمل درد کمتر یا بدون درد رخ می‌دهد. همچنین، در محل جراحی زیر مژه‌ها در پلک پایین، زخم قابل مشاهده نیست و از بین رفتن مژه‌ها نیز رخ نمی‌دهد.

بلفاروپلاستی با لیزر یک روش جدید برای اصلاح ناهنجاری‌های صورت یا بهبود زیبایی اطراف چشم است. این روش معمولاً به‌خاطر موارد زیبایی انجام می‌شود، اما در مواردی که افتادگی پلک تأثیری بر بینایی دارد، انجام آن از نظر پزشکی ضروری است. نتیجه رفع افتادگی پلک با استفاده از لیزر به مدت طولانی است و برای سال‌های زیادی ماندگار است.”

کاربرد لیزر در جوانسازی پوست

از لیزر به منظور جوانسازی و بهبود ظاهر پوست نیز استفاده می‌شود. به عنوان مثال، لیزر می‌تواند لک‌های مختلف روی پوست مانند کک و مک، خال و غیره را از بین ببرد و ضایعات پوستی مختلفی که ممکن است به صورت قرمز یا تیره روی پوست ظاهر شوند، را از بین ببرد.

از لیزر برای از بین بردن موهای زائد بدن، حذف تتو، سفید کردن یا از بین بردن جای سوختگی، ترک‌های پوستی، زگیل و غیره هم استفاده می‌شود.

به علاوه، لیزر می‌تواند برای جوانسازی پوست، لایه‌برداری و کاهش چین و چروک صورت نیز مورد استفاده قرار گیرد.

مزایای جراحی با لیزر چیست؟

درمان و جراحی با لیزر مزایای بسیار زیادی دارد که در ادامه به طور خلاصه به آنها اشاره خواهیم کرد.

برش محل درمان

برش محل درمان با استفاده از لیزر نسبت به روش‌های سنتی، دقت و ظرافت بیشتری دارد. در روش‌های سنتی، درد و خونریزی بیشتری رخ می‌دهد و به دلیل دقت پایین، نیاز به مراقبت و پانسمان مداوم پس از درمان وجود دارد. اما در استفاده از لیزر، همه این مشکلات رفع شده یا به حداقل رسیده‌اند. با استفاده از لیزر، خونریزی کاهش یافته و درد به حداقل می‌رسد و نیاز به مراقبت مکرر پس از درمان کاهش می‌یابد. همچنین، دقت و کنترل بیشتری در برش محل درمان با لیزر وجود دارد، که این امر بهبودی در نتیجه نهایی درمان را تسهیل می‌کند.

عدم نیاز به بیهوشی

با استفاده از جراحی با لیزر، به دلیل کاهش درد و خونریزی، نیاز به بیهوشی عمومی درمان کمتر می‌شود. در واقع، با اعمال بی حسی موضعی یا موضعی-محلی، جراحی می‌تواند به راحتی و بدون بروز هیچ مشکلی انجام شود. بنابراین، بیمار نیازی به بیهوشی عمومی که ممکن است خطرات و عوارض جانبی داشته باشد، نخواهد داشت. این امر باعث افزایش راحتی و امنیت برای بیماران در طول فرآیند جراحی می‌شود.

مدت زمان عمل و بستری

با استفاده از جراحی با لیزر، مدت زمان عملیات به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد نسبت به روش‌های سنتی. در واقع، جراحی با لیزر به دلیل کاهش خونریزی و درد، به صورت سریع‌تر و کارآمدتر انجام می‌شود. این به معنای کاهش نیاز به زمان بستری پس از جراحی است. در روش‌های سنتی، به دلیل خونریزی و درد بیشتر، ممکن است نیاز به بستری چند روزه باشد. اما در جراحی با لیزر، نیاز به بستری طولانی مدت وجود ندارد. به طور کلی، مدت زمان عملیات و زمان بستری با استفاده از لیزر به طور قابل توجهی کمتر از روش‌های سنتی است. این امر به بیماران امکان بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره و بهبود سریع‌تر وضعیت آن‌ها را می‌دهد.