دنده اتوماتیک و آموزش رانندگی با ماشین اتومات

در دهه‌های اخیر، خودروهای دنده اتوماتیک با پیشرفت فناوری و تقاضای بالای کاربران به عنوان یک گزینه محبوب در بازار خودرو جایگاه خود را تثبیت کرده‌اند. دنده اتوماتیک، به راننده امکان می‌دهد بدون نیاز به استفاده از دست برای تغییر دنده، خودرو را به طور خودکار کنترل کند. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به بررسی دنده اتوماتیک و آموزش رانندگی با ماشین اتومات می‌پردازیم.

دنده اتوماتیک

تغییرات ایجاد شده توسط سیستم انتقال قدرت بر اساس دنده اتوماتیک، یکی از اختراعات برجسته در صنعت خودرو محسوب می‌شود. ورود خودروهای اتوماتیک به بازار، تحولات قابل توجهی را در این صنعت به همراه داشته است. رانندگی با ماشین‌های اتوماتیک به نسبت خودروهای دنده دستی بسیار آسان‌تر است، به ویژه برای افرادی که ساعات طولانی را رانندگی می‌کنند، بهره‌وری بیشتری را به ارمغان می‌آورد، به خصوص در مواقعی که رانندگی در شهر صورت می‌گیرد.

با این حال، آسان‌تر بودن به معنای عدم نیاز به تکرار و تمرین در رانندگی با این خودروها نیست. رانندگی یک مهارت بحرانی است و تفاوتی بین دنده اتوماتیک و دنده دستی وجود ندارد. افراد باید حداکثر دقت و مسئولیت‌پذیری را در رانندگی حاکم کنند.

در کنار دنده اتوماتیک تمام خودروها چهار حرف لاتین P، R، N و D حک شده است که هر یک دارای معنا و مفهوم خاصی است. اما در برخی از دنده های اتوماتیک موارد دیگری هم وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

علائم روی دنده اتوماتیک

(P (Parking: در رانندگی با دنده اتوماتیک، عبارت “P” به معنای “پارک” است. وضعیت پارک به موقعیتی اشاره دارد که سیستم انتقال قدرت را متوقف می‌کند و ماشین در حالت پارک قرار می‌گیرد.

 

(R (Reverse: در دنده اتوماتیک، عبارت “R” به معنای “عقب” است. در این وضعیت، سیستم انتقال قدرت به خودرو اجازه می‌دهد به عقب حرکت کند، مشابه خودروهای دنده دستی که از دنده عقب برای حرکت در جهت عقب استفاده می‌کنند.

 

(N (Neutral: در دنده اتوماتیک، عبارت “N” به معنای “خنثی” یا “خلاص” است. در این وضعیت، سیستم انتقال قدرت خودرو در حالتی قرار می‌گیرد که هیچ دنده‌ای قرار ندارد و خودرو آزاد از هرگونه قفلی است. این وضعیت مشابه حالت خلاص در خودروهای دنده دستی است.

(D (Drive:در دنده اتوماتیک، عبارت “D” به معنای “حرکت” یا “مسیر” است. وضعیت D برای زمانی است که خودرو برای حرکت و جلو رفتن در مسیر استفاده می‌شود. در این حالت، سیستم انتقال قدرت به خودرو اجازه می‌دهد به جلو حرکت کند و به صورت خودکار بین دنده‌های مختلف تغییر کند.

۱-۲-۳ : در دنده اتوماتیک، بله، ممکن است علاوه بر حروف فوق، اعداد ۱ تا ۳ نیز وجود داشته باشند. این اعداد به منظور تنظیم قدرت و تورک خروجی موتور استفاده می‌شوند، به خصوص در شرایطی که نیاز به قدرت بیشتری مانند صعود در سربالاها وجود دارد. با انتخاب هر یک از این اعداد، گیربکس به محدوده تعویض دنده‌ها تا شماره مورد نظر محدود می‌شود. به عنوان مثال، انتخاب عدد ۲ باعث می‌شود گیربکس فقط از دنده ۱ و ۲ استفاده کند و از دنده‌های بالاتر صرف نظر کند.

(L (Low: در برخی اتومبیل‌ها، وضعیت دنده یک با حرف “L” نشان داده می‌شود. “L” مخفف “Low” است و به معنای “کم” یا “پایین” است. در این حالت، گیربکس به حالت دنده یک محدود می‌شود که برای شرایط خاصی مانند صعود و نزول شیب‌های شدید استفاده می‌شود. با قرار دادن گیربکس در حالت L، خودرو با تورک بالا و قدرت بیشتر عمل می‌کند تا بتواند بهتر با موقعیت‌هایی که نیاز به قدرت بیشتری دارند، سازگار شود.

 (+M -): در برخی اتومبیل‌ها، وضعیت “M” (مخفف Manual) یا “تعویض دستی” وجود دارد. در این وضعیت، کنترل تعویض دنده به صورت دستی به راننده واگذار می‌شود، مشابه گیربکس دستی. با جابجایی دستی دنده‌ها، راننده می‌تواند به صورت دلخواه دنده‌ها را تغییر دهد. اما تفاوتی که در اینجا وجود دارد این است که در صورت توقف خودرو، دنده به حالت یک برمی‌گردد، به عبارت دیگر خودرو به صورت اتوماتیک به دنده یک برمی‌گردد.

همچنین، در برخی خودروهای اتوماتیک، زمانی که گیربکس در وضعیت M قرار دارد و دور موتور به حداکثر مجاز می‌رسد، سیستم به صورت اتوماتیک دنده را تعویض می‌کند. این اقدام برای حفظ و ایمنی موتور و سیستم انتقال قدرت است.

کلید O/D :در بعضی از خودروهای اتوماتیک، حالت “O/D” (Over Drive) وجود دارد. این حالت مرتبط با دنده‌های بالایی در گیربکس است. در واقع، Over Drive به دنباله‌ای از دنده‌های بالاتر اشاره دارد، مانند دنده پنجم در خودروهای با گیربکس دنده‌ای.

با خاموش کردن حالت Over Drive در گیربکس چهار دنده، دنده چهار غیرفعال می‌شود و در خودروهای پنج دنده، کلید Over Drive به دنباله دنده پنج مربوط می‌شود. اما مهم است بدانید که روشن یا خاموش کردن Over Drive در سرعت‌های پایین و گیربکس‌های سنگین تاثیر چندانی در شتاب‌دهی خودرو ندارد.

اصلی‌ترین استفاده از Over Drive در سرعت‌های ثابت و در جاده‌های بزرگراهی و خارج از شهر است. در این سرعت‌ها، حالت Over Drive به خودرو امکان می‌دهد با سرعت ثابت و بهره‌وری بهتر، مصرف سوخت را کاهش داده و موتور را در چرخش با سرعت پایین نگه دارد. از طرفی، در سرعت‌های کمتر و در شرایطی که نیاز به توان بیشتری در تسریع و شتابگیری وجود دارد، خاموش کردن Over Drive می‌تواند مفید باشد تا موتور در دنده‌های پایین‌تر و با سرعت بیشتر چرخش کند و توان بیشتری ارائه دهد.

بنابراین، تاثیر Over Drive در شتابگیری خودرو به سرعت و شرایط رانندگی وابسته است و در سرعت‌های پایین و دنده‌های سنگین تاثیر چندانی ندارد.

آموزش رانندگی با ماشین اتوماتیک

 رانندگی با یک خودروی اتوماتیک نیازمند توجه به جزئیات خاصی است. در زیر، توضیحات بیشتری درباره رانندگی با خودرو اتوماتیک ارائه خواهم داد:

تنظیم صندلی و آینه‌ها: پس از سوار شدن به خودرو، ابتدا صندلی را به طوری تنظیم کنید که راحتی حفظ شود و دسترسی به پدال‌ها و کنترل‌ها بهینه باشد. همچنین، آینه‌ها را تنظیم کنید تا دید خوبی از محیط اطراف داشته باشید.

روشن کردن خودرو: پا را روی پدال ترمز قرار داده و دکمه یا کلید روشن‌کننده موتور را فشار دهید. در بیشتر خودروهای اتوماتیک، برای روشن شدن موتور نیاز به فشردن پدال ترمز است.

انتخاب حالت درایو: پا را بر روی پدال ترمز نگه دارید و دنده را به حالت “D” (درایو) یا “R” (عقب) منتقل کنید، بسته به اینکه می‌خواهید به جلو حرکت کنید یا عقب برگردید.

شروع حرکت: با کم کردن فشار از پدال ترمز، پا را به آرامی بر روی پدال گاز قرار دهید تا خودرو شروع به حرکت کند. بهتر است به آرامی ترمز دستی را رها کنید و از حرکت خودرو لذت ببرید. توجه داشته باشید که پس از خاموش شدن موتور، دنده خودرو در حالت خلاص قرار دارد به جز حالت P.

توقف: برای توقف، پا را از پدال گاز بردارید و پدال ترمز را به آرامی لمس کنید تا خودرو به تدریج توقف کند. از تند ترمز زدن خودداری کنید و به طور پیوسته و آرام ترمز بزنید.

پارک کردن: پس از توقف کامل خودرو، دنده را در حالت “P” (پارک) قرار دهید. این حالت قفل گیربکس را فعال می‌کند و خودرو را در موقعیت ثابت نگه می‌دارد.

توصیه می‌شود همیشه دستورالعمل‌های تولید کننده خودرو را بررسی کنید و با عملکرد و ویژگی‌های خاص خودروی خود آشنا شوید. همچنین، همیشه به قوانین رانندگی پیروی کنید و تمرین کافی در رانندگی با خودرو اتوماتیک داشتموفق باشید و امیدوارم که این راهنما برای شما مفید بوده باشد. در صورت داشتن سوالات بیشتر، من در اینجا هستم تا کمکتان کنم.

مقایسه مصرف سوخت گیربکس اتوماتیک و دستی

در مورد مقایسه مصرف سوخت بین خودروهای اتوماتیک و دستی، باید توجه داشت که میزان مصرف سوخت به عوامل متعددی بستگی دارد و فقط بر اساس نوع گیربکس مقایسه نمی‌شود. برخی از این عوامل عبارتند از:

۱. طراحی خودرو: نحوه طراحی و بهینه‌سازی خودرو و سیستم‌های مختلف آن (شامل موتور، گیربکس و سیستم رانش) می‌تواند تأثیر زیادی بر مصرف سوخت داشته باشد. برخی خودروهای اتوماتیک با طراحی بهینه‌تر و استفاده از فناوری‌های پیشرفته توانسته‌اند مصرف سوخت را کاهش دهند.

۲. نوع موتور: نوع موتور مورد استفاده نیز تأثیر زیادی بر مصرف سوخت خواهد داشت. موتورهایی که به خوبی با گیربکس خودرو هماهنگ شده و از تکنولوژی‌های مدرن برای بهینه‌سازی مصرف سوخت استفاده می‌کنند، می‌توانند مصرف سوخت کمتری داشته باشند.

۳. شرایط رانندگی: شرایط رانندگی مانند سرعت متوسط، ترافیک، تنوع مسیر و سبک رانندگی شما نیز می‌توانند تأثیر زیادی بر مصرف سوخت داشته باشند. در شرایط ترافیک شهری یا توقف مکرر، خودروهای اتوماتیک ممکن است مصرف سوخت بیشتری داشته باشند.

۴. فناوری‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت: بسیاری از خودروهای اتوماتیک امروزی به فناوری‌هایی مانند توقف-راه‌اندازی خودکار (Start-Stop)، سیستم‌های خنک‌کننده موتور، بهینه‌سازی الکترونیکی و دینامیک خودرو و سیستم‌های مدیریت سوخت مجهز شده‌اند که می‌توانند مصرف سوخت را کاهش دهند.

با توجه به این عوامل، نمی‌توان به طور قطعی گفت که خودروهای اتوماتیک یا دستی به طور کلی مصرف سوخت بیشتری دارند. در برخی موارد، خودروهای دستی می‌توانند مصرف سوخت کمتری داشته باشند، به‌ویژه در شرایط رانندگی خاص. برای مقایسه دقیقتر، بهتر است به مشخصات و مصربفرمایید. در حقیقت، مصرف سوخت بین خودروهای اتوماتیک و دستی به طور کلی ممکن است متفاوت باشد.

۸ کاری که نباید با دنده اتوماتیک انجام دهید

به هنگام رانندگیبا ماشین اتوماتیک باید چند نکته حیاتی را همواره به خاطر داشته باشید.

۱. از حالت N برای بالابردن دور ماشین در ابتدای حرکت استفاده نکنید

بعضی رانندگان ماشین اتومات عادت دارند مشابه با خودروهای دنده ای در زمان روشن کردن خودرو، ابتدا دنده را در حالت N یا خلاص می گذارند و دور موتور را بالا می برند، سپس دنده را در حالت ِDrive قرار می دهند. این عادت اشتباه آسیب جدی به گیربکس های اتوماتیک وارد می کند و هزینه های زیادی را برای صاحب خودرو به وجود می آورد.

علاوه بر این بلافاصله پس از روشن کردن موتور، به فکر سرعت‌های بالا نباشید. به موتور اجازه دهید خود را پیدا کرده و کم‌کم سرعت را افزایش دهید. اغلب گیربکس های اتوماتیک مناسب برای شتاب گیری های ناگهانی و رانندگی پر فشار نیستند. البته قضیه در مورد خودروهای اسپورت اتومات کمی متفاوت است.

۲. به هیچ وجه به هنگام حرکت، دنده را عوض نکنید

نکته تاسف‌بار داستان آنجاست که برخی حتی بدون آنکه پا را بر روی پدال ترمز قرار دهند دنده را به حالت P تغییر می‌دهند که این موضوع برای سیستم انتقال قدرت بسیار مضر است و باعث استهلاک زودهنگام گیربکس خودرو اتومات می شود. توجه کنید که قرار دادن گیربکس از حالت D به حالت دستی ( تیپ ترونیک) یا مود های پیشفرض گیربکس مانند حالت اسپورت/برقی مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

۳. به هیچ وجه در سرپایینی‌ها، خودرو را در حالت خلاص قرار ندهید

شاید در نگاه اول این امر مصرف سوخت شما را کاهش دهد ولیکن با توجه به آنکه روانکاری دنده‌ها صورت نمی‌پذیرد فرسودگی و صدمات زودرسی را در پی خواهد داشت. این کار باعث فشار مضاعف به شیر برقی های گیربکس خواهد شد و هزینه تعویض این شیرهای برقی رقم قابل توجهی است.

به عبارتی هزینه‌های ایجاد شده بسیار بیشتر از صرفه‌جویی مصرف سوخت است. ضمن اینکه در برخی از خودروهای دنده اتوماتیک سوخت‌رسانی به موتور در سرازیری قطع می شود و مصرف سوخت به صورت اتومات کاهش می یابد.

۴. در پشت چراغ ‌قرمز، دنده را در حالت خلاص قرار ندهید

وقتی خودرو در حالت D یا همان درایو متوقف ‌شده است فشار کمتری به گیربکس خودرو وارد می شود. بنابراین در ترافیک و چراغ قرمز که مدت زمان توقف خودرو کمتر از ۲ دقیقه است، گیربکس را خلاص نکنید.

خلاص کردن گیربکس و قراردادن دوباره‌ی آن در حالت D، استهلاک بیشتری را برای گیربگس به همراه دارد. در صورتی که توقف بیشتر از دو دقیقه بود از همان حالت N برای توقف استفاده نمائید.

۵. قبل از توقف کامل خودرو دنده را در حالت P قرار ندهید

در این حالت شما به خودرو فرمان ایست می‌دهید در حالیکه خودرو در حال حرکت است و این امر صدمات جبران‌ناپذیری برای گیربکس در پی خواهد داشت. بنابراین برای افزایش طول عمر گیربکس، پس از ایست کامل ابتدا دنده را در حالت N قرار دهید، ترمز دستی را بکشید و ترمز را رها کنید سپس دنده را در حالتP قرار دهید.

با رعایت همه این موارد در زمان توقف وزن خودرو بر روی چرخ های عقب می افتد در حالیکه اگر از ابتدای توقف دنده را در حالت P قرار دهیدفشار وزن خودرو بر روی گیربکس خواهد افتاد که برای جعبه دنده های اتوماتیک مضر است.

۶. با روغن گیربکس کم رانندگی نکنید

بسیاری از رانندگان خودرو گمان می‌کنند روغن موجود در گیربکس‌ خودروهای اتوماتیک مانند خودروهای دنده‌ای نیازمند تعویض نیاز نیست و بازدید دوره ای آن کفایت می کند! این تصور کاملا اشتباه است که روغن فابریک کارخانه باید داخل گیربکس بماند و روغن گیربکس‌های دنده‌ای و اتوماتیک هر دو نیاز به تعویض دوره‌ای دارند.

یکی از وظایف روغن گیربکس کمک به روان کاری گیربکس و خنک ماندن آن هنگام کار کردن خودرو است. بنابراین در صورت رانندگی طولانی مدت با روغن گیربکس کم، خودروی شما با مشکلات متعددی روبرو خواهد شد. بهتر است هر ۵ هزار کیلومتر مقدار روغن گیربکس را کنترل کنید و به ازای هر ۵۰ هزار کیلومتر از روغن جدید استفاده نمایید.

۷. باک سوخت را خالی نگذارید

فشار سوخت یکی از مواردی است که در عملکرد مناسب خودروهای اتومات بسیار موثر است لذا همواره سعی نمایید تا باک خودرو خیلی خالی نشود.

۸. از دو پا برای ترمز و گاز استفاده نکنید

از پای راست خود جهت ترمز و گاز استفاده نمایید و مدام بین این پا و آن پا سوئیچ نکنید. استفاده از پای چپ در خودروهای اتومات به معنی فشردن پدال ترمز با آن است و اگر این فشردن پدال ترمز همزمان با فشردن پدال گاز باشد قطعا گیربکس خودروی شما دچار آسیب جدی می شود .