معرفی رشته مهندسی نفت
رشته مهندسی نفت
همه ما در زندگی به‌نوعی با سوخت‌های فسیلی درگیر هستیم و از بنزین خودرو گرفته تا پوشاک، لوازم الکتریکی و غیره، میتوان ردپای این نوع سوخت‌ها را دنبال کرد. در اصل به‌نوعی میتوان گفت، امروزه نفت سلطان انرژی دنیا و محور سیاست و اقتصاد جهان کنونی است. نفت خام که در زبان انگلیسی «Petroleum» نامیده می‌شود ترکیبی از کربن، هیدروژن، مقداری نیتروژن و اکسیژن و گوگرد است که در اعماق زمین تشکیل می‌شود و «مهندسی نفت» (Petroleum Engineering به منظور افزایش تولید و بهره‌برداری حداکثری از این منابع هیدروکربنی زیرزمینی به وجود آمده است.
رشته مهندسی نفت یکی از رشته‌های مرتبط با حوزه انرژی محسوب می‌شود و هدف نهایی آن تأمین نیازهای انرژی صنایع و مصارف خانگی و خودروسازی و غیره است، این رشته با مباحث زمین‌شناسی و شیمی ارتباط تنگاتنگی دارد و برای افراد و دولت‌هایی که دغدغه آنها حداکثرسازی سود از وابستگی دنیای امروز به نفت و گاز است، بسیار جذاب به حساب می‌آید.
مهندسی نفت از تلفیق دانش‌های مختلف ریاضی، شیمی، زمین‌شناسی، مکانیک سیالات، ترمودینامیک و حرکت سیالات در محیط‌های متخلخل شکل گرفته است و در تمامی فرایندهای مرتبط با صنعت نفت نظیر اکتشاف نفت، حفاری، بهره‌برداری و انتقال و پالایش هیدروکربن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.
طول دوره 4 سال است که در کنار درس های نظریو کارگاه پروژه، یک ترم هم به کارآموزی اختصاص داده شده است. طول هر ترم 17 هفته است. و هر واحد درس نظری 17 ساعت در هر ترم و علمی و آزمایشگاهی 34 (یا 51 ساعت) و کارگاهی 51 ساعت است.
بیشترین انرژی که در کره زمین برای زندگی استفاده می شود از طریق همین نفت گرفته می‌شود. به کمک همین ماده کوچکترین موتور ماشین ها تا بزرگترین آنها حرکت می‌کنند تولیدات صنایع سنگین و پتروشیمی و کودهای شیمیایی و سایر علوم از این انرژی استفاده می کنند. در کشور ما در قسمت خلیج فارس میتوانیم از این ماده برداشت و استفاده بکنیم به عنوان یکی از بزرگترین معادن نفت و گاز به حساب می آید به همین دلیل تربیت افراد متخصص در زمینه بهره برداری و استفاده از این مواد بسیار مهم است.
پس به دلیل این اهمیت کارشناسی مهندسی نفت چهار گرایش دارد که عبارتند از: مهندسی اکتشاف نفت، مهندسی استخراج نفت ـ مخازن نفت، مهندسی استخراج نفت ـ حفاری و مهندسی استخراج نفت ـ بهره‌برداری از منابع نفت می‌باشد، در دانشگاه صنعت نفت از سال 1378 دایر شده است. پایه بیشتر این گرایش ها بر مکانیک سیالات، دینامیک گازها، ترمودینامیک سیالات، انتقال جرم و اقتصاد مهندسی است و هدف تربیت مهندسینی است که بتوانند روش‌های بهتری برای بهره‌برداری از منابع نفت و گاز طراحی و اجرا کنند.
گرایش مهندسی اکتشاف
اولین مرحله ای که برای بهره برداری است ذخایر نفتی لازم است کشف مناطقی است که در آن نفت وجود دارد که این حرکت توسط لرزه نگاری صورت می گیرد. مهندسین اکتشاف امواج صوتی را به عمق می فرستند و از امواج برگشتی و پردازش آنها می توانند بفهمند که آیا نفت در زمین وجود دارد که این گرایش ارتباط بسیار نزدیکی به زمین شناسی و ژئوفیزیک دارد.
درس‌های این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی نفت
- ریاضی عمومی
- معادلات دیفرانسیل
- ریاضیات مهندسی
- شیمی عمومی
- شیمی آلی
- فیزیک
- برنامه‌نویسی کامپیوتر
- زمین‌شناسی عمومی
- موازنه انرژی و مواد
- استاتیک و مقاومت مصالح
- ترمودینامیک
- مکانیک سیالات
- انتقال حرارت
- کنترل فرآیندها
- زمین‌شناسی نفت
- مبانی فرآیندهای صنایع نفت
- خواص سنگ‌های مخزن
- خواص سیالات مخزن
- کارگاه عمومی
- کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی
- مبانی چاه آزمایی
- نمودارگیری چاه
- مهندسی مخازن
- زمین‌شناسی ساختمان
دروس تخصصی گرایش مهندسی اکتشاف
- ژئوفیزیک
- ژئوشیمی آلی (نفت)
- تخمین و ارزیابی ذخایر نفتی
- زمین‌شناسی ایران و مناطق همجوار
- روش‌های افزایش برداشت از مخازن
- عملیات زمین‌شناسی ایران
- مهندسی مخازن نفت
- میکروپالئونتولوژی
- اصول حفاری
- گل حفاری و سیمانکاری چاه‌ها
- زمین‌شناسی نفت، چاه‌نگاری
- زمین‌شناسی مهندسی
- زمین ساخت
- مکانیک محیط‌های ناپیوسته سنگی
- زمین‌شناسی مناطق دریایی
- زمین‌شناسی عمومی
- سنگ‌شناسی (رسوبی ـ آذرین و دگرگونی)
- کانی‌شناسی
- برداشت زمین‌شناسی
- زمین‌شناسی ساختمانی
- فتوژئولوژی و سنجش از راه دور
- پتروفیزیک
- مکانیک سیالات
- فسیل‌شناسی(دیرینه‌شناسی)
- رسوب‌شناسی
- چینه‌شناسی
- بررسی فنی ـ اقتصادی
- مبانی مهندسی نفت
- زمین‌شناسی زیرزمینی.
گرایش مهندسی حفاری
گرایش مهندسی حفاری در مهندسی نفت به طراحی تجهیزات حفاری و انجام عملیات در شرایط مناسب میپردازد و با ارزیابی اثرات تکنولوژی حفاری بر محیط زیست راه های مناسب ارائه می دهد که بتواند از تخریب محیط زیست جلوگیری کند. هدف این است که روش هایی را ارائه دهد که هزینه‌های حفاری را کم کند و کارایی را بیشتر کند.
دروس تخصصی گرایش مهندسی حفاری
- مبانی مهندسی برق
- دینامیک
- مهندسی حفاری
- سیمان حفاری
- گل حفاری
- مهندسی حفاری پیشرفته
- اسیدکاری در عملیات
گرایش مهندسی مخازن نفت
این گرایش سعی دارد بفهمد در عمق زمین مثلا عمق 200 هزار متری چه میزان نفت و گاز داریم و چقدر از آن قابل دسترسی است و با چه سرعتی می شود از این مخزن برداشت صورت گیرد. مهندسی نفت گرایش مخازن مخزن نفت و گاز را مشخص می‌کند همچنین فشار دما و عمق آن از سطح زمین را هم بررسی می کند می تواند در نحوه برداشت استفاده نفت تاثیر بگذارد.
دروس تخصصی گرایش مهندسی مخازن نفت
- مکانیک سیالات دو فازی
- انتقال جرم
- ترمودینامیک
- مهندسی مخازن
- مطالعات مخازن
- عملیات بهره‌برداری
- روش‌های افزایش وبرداشت مخازن
- مدیریت و صیانت از مخازن
گرایش مهندسی بهره‌برداری از منابع نفت
بیشتر مخازن نفتی کشور ما در حال حاضر دچار افت شده اند و به خاطر همین نفت به طور طبیعی به سطح زمین نمیرسد و با حضور مهندسین بهره برداری از منابع نفت میتوان این امر را ممکن ساخت. یعنی افرادی که بتوان با استفاده از روش های علمی و اصولی بهره برداری از مخازن نفت را ممکن کنند.
دروس تخصصی گرایش مهندسی بهره‌برداری از منابع نفت
- مکانیک سیالات دوفازی
- اصول ژئوفیزیک اکتشافی
- مهندسی مخازن
- مهندسی حفاری
- عملیات بهره‌برداری
- روش‌های افزایش و برداشت از مخازن
- تخمین مخازن در چاه‌های اکتشافی
- آزمایشگاه نفت
توانایی‌های لازم
افراد این رشته هم مانند خیلی از رشته‌های دیگر باید دارای یکسری توانایی‌ها باشند. به طور مثال درس ریاضی و فیزیک دو درس بسیار مهم در این رشته است و افراد باید توانایی لازم در این دو درس داشته باشند. همچنین درس زبان انگلیسی هم اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا ممکن است که محیط کار این افراد به گونه ای باشد که افراد از کشورهای دیگر در ارتباط باشند. به علت کار سنگین این رشته خیلی از افراد باید خارج از شهر باشند و به خاطر همین بیشتر از بین داوطلبان مرد انتخاب می‌شوند.
بازار کار در ایران
زمینه های شغلی فارغ التحصیلان مهندسی نفت متفاوت است که اولین مورد آن وزارت نفت است اما دانشگاه صنعت نفت دانشجویان این رشته را بورسیه نمی کنند مگر اینکه سطح علمی دانشجویی خوب باشد که در نهایت جذب وزارت نفت شود. البته بیشتر از 70 درصد افراد در وزارت نفت استخدام می شوند و بقیه آنها در صنایع شیمیایی خصوصی می توانند مشغول به کار شود که رشته هایی هستند که درس مشترک با آن نفت زیاد دارد.
