معرفی رشته مهندسی کشتی سازی
در دنیای امروز، صنعت حمل و نقل دریایی نقش بسیار مهمی در تجارت جهانی و اقتصاد کشورها ایفا می‌کند. کشتی سازی به عنوان یکی از عوامل اساسی در این صنعت، نقش بسیار حیاتی را در توسعه و پیشرفت حمل و نقل دریایی دارد. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به معرفی رشته مهندسی کشتی سازی می‌پردازیم.
مهندسی کشتی سازی
مهندسی کشتی سازی یکی از گرایش‌های رشته مهندسی دریایی است که به دلیل وجود مرزهای آبی گسترده در داخل کشور، این تخصص از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این رشته به طراحی، ساخت و تعمیر کشتی‌ها و سازه‌های دریایی می‌پردازد. امروزه، به دلیل نیاز بالای کشور به نیروی متخصص در زمینه مهندسی کشتی‌سازی و همچنین تعداد زیاد بنادر، کشور هنوز به خودکفایی در این زمینه نرسیده است.
یکی از نکات مهم در رابطه با مهندسی کشتی سازی این است که این رشته به دختران نیز امکان انتخاب رشته می‌دهد. در حال حاضر، سه دانشگاه زیر در ایران دانشجویان دختر را در رشته مهندسی کشتی سازی پذیرش می‌کنند:
۱. دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
۲. دانشگاه دریانوردی
۳. دانشگاه علوم دریایی چابهار
این دانشگاه‌ها با ارائه برنامه‌های تحصیلی مناسب و امکانات آموزشی کارآمد، به دانشجویان دختر فرصتی را برای پیگیری شغل و حرفه‌ی مهندسی کشتی‌سازی می‌دهند. انتخاب رشته مهندسی کشتی سازی برای دختران، از دستاوردهای پیشرفته در جهت ترسیم تصویری بی‌طرفانه از شغل‌های فنی و مهندسی است و نشان از تقدیر از توانمندی و استعداد آنان دارد.
دروس تخصصی رشته مهندسی کشتی سازی
دروس تخصصی رشته مهندسی کشتی سازی شامل موارد زیر می‌شود:
| درس | توضیح |
|---|---|
| تکنولوژی کشتی | آشنایی با انواع کشتی ها، اجزای آنها، و اصول ساخت و طراحی آنها |
| تحلیل سازه ها | بررسی نیروهای وارد بر کشتی ها و طراحی آنها برای تحمل این نیروها |
| آرشیتکت کشتی (استاتیک) | طراحی بدنه کشتی از نظر استاتیکی |
| آرشیتکت کشتی (مکانیک) | طراحی بدنه کشتی از نظر مکانیکی |
| ماشین های محرکه | آشنایی با انواع موتورهای کشتی و نحوه عملکرد آنها |
| مهندسی دریا | آشنایی با اصول فیزیک و شیمی دریا و نحوه تأثیر آنها بر کشتی ها |
| فیزیک موج | آشنایی با اصول فیزیک موج و نحوه تأثیر آنها بر کشتی ها |
| علم مواد و شناخت فلزات | آشنایی با انواع مواد و فلزات مورد استفاده در ساخت کشتی ها |
| ریاضیات مهندسی | آشنایی با اصول ریاضیات مهندسی مورد نیاز برای طراحی و ساخت کشتی ها |
توجه: بسیاری از دروس رشته مهندسی کشتی سازی به همراه آزمایشگاه یا کارگاه برگزار می‌شوند.
رشته مهندسی کشتی سازی به دانشجویان مفاهیم و مهارت‌های مرتبط با مدیریت فنی و عملیات کشتی‌ها و موتورهای کشتی آموزش می‌دهد. فارغ‌التحصیلان این رشته بعد از اتمام دوره تحصیلی، باید دوره کارآموزی خود را در کارخانجات ساخت و تعمیر کشتی‌ها به پایان برسانند.
توانایی های مورد نیاز مهندسی کشتی سازی
دانشجویان رشته مهندسی دریا در هر سه گرایش باید در دروس ریاضی و فیزیک عمیق و قوی باشند و به زبان انگلیسی مسلط باشند؛ زیرا بیشتر منابع درسی در این رشته به زبان انگلیسی است. همچنین، مهندسان کشتی و دریانوردی که به سفرهای دریایی خارج از کشور می‌روند، باید به زبان بین‌المللی مسلط باشند.
دانشجویان رشته مهندسی کشتی و دریانوردی باید دارای سلامت کافی باشند، و به همین دلیل قبل از پذیرش نهایی در این رشته‌ها، آزمایشات پزشکی کاملی برای آنها صورت می‌پذیرد. در این آزمایشات، سلامت دانشجویان دریانوردی به طور دقیق ارزیابی می‌شود، زیرا این دسته از دانشجویان نباید ناتوانی‌هایی مانند کوری رنگی داشته باشند.
کار در اعماق گسترده دریاها و اقیانوس‌ها با تمام زیبایی و جذابیت خود، همراه با چالش‌هایی نیز همراه است. به عنوان مثال، یک مهندس کشتی یا دریانورد به دلیل سفرهای دریایی ممکن است مدت‌ها بدون حضور در کنار خانواده خود باشد. همچنین، یک مهندس کشتی‌سازی نیز باید به شرایط محیطی ساحلی سازگاری داشته باشد.
اگرچه بسیاری از شرکت‌های مهندسی مشاور دریایی در زمینه طراحی کشتی، بنادر یا تجهیزات دریایی در مراکز شهرها فعالیت می‌کنند، اما کارخانجات کشتی‌سازی عمدتاً در سواحل قرار دارند. به همین دلیل، یک مهندس دریا باید به کار در محیط‌های دریایی و ساحلی علاقه‌مند باشد و عشق و علاقه به این رشته در اولویت قرار بگیرد.
وظایف و مسئولیت های مهندس کشتی سازی
مهندس کشتی سازی دارای وظایف و مسئولیت‌های زیر است:
- مسئولیت طراحی: مهندسی کشتی سازی مسئول طراحی کشتی است. او باید با توجه به نیازهای مشتری، استانداردهای فنی و قوانین مربوطه، طرح‌ها و نقشه‌های مورد نیاز برای ساخت کشتی را تهیه کند.
- محاسبات مربوط به بدنه کشتی: مهندس کشتی سازی مسئول انجام محاسبات و تحلیل‌های مرتبط با بدنه کشتی است. او باید بررسی‌های مکانیکی، سازه‌ای و هیدرودینامیکی را انجام داده و از استحکام و پایداری بدنه کشتی اطمینان حاصل کند.
- ساخت: مهندس کشتی سازی مسئول برنامه‌ریزی و اجرای فرآیند ساخت کشتی است. او باید با استفاده از نقشه‌ها و طرح‌ها، مواد و تجهیزات مورد نیاز را تأمین کند و فرآیند ساخت کشتی را به همراه تیم فنی و کارگران نظارت کند.
- نظارت بر ساخت کشتی: مهندس کشتی سازی مسئول نظارت و کنترل کیفیت در طول فرآیند ساخت کشتی است. او باید از صحیح بودن اجرای طرح‌ها و استانداردهای فنی، کنترل مواد و تجهیزات استفاده شده و رعایت مقررات ایمنی و محیط زیست اطمینان حاصل کند.
- تعمیرات کشتی: مهندس کشتی سازی مسئول تعمیرات و نگهداری کشتی‌ها است. او باید مشکلات فنی و سازه‌ای کشتی‌ها را تشخیص داده و برنامه‌ریزی و اجرای فرآیند تعمیرات و بازسازی را به همراه تیم فنی و کارگران بر عهده بگیرد.
با توجه به این وظایف و مسئولیت‌ها، مهندس کشتی ساز نقش اساسی در فرآیند ساخت، تعمیر و نگهداری کشتی‌ها را ایفا می‌کند.
آینده شغلی رشته مهندسی کشتی سازی
فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی کشتی سازی می‌توانند در مشاغل مرتبط با این رشته فعالیت کنند. برخی از مشاغل مرتبط عبارتند از:
طراحی و ساخت کشتی‌ها و شناورها: فارغ التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند در شرکت‌ها و کارخانه‌های کشتی‌سازی به عنوان مهندسان طراح و سازنده کشتی‌ها و شناورها فعالیت کنند. آنها با استفاده از دانش فنی و مهارت‌های خود می‌توانند در فرآیند طراحی، مهندسی خطوط کشتی، مدل‌سازی سه بعدی، انتخاب مواد و تجهیزات، و راه‌اندازی فرآیند ساخت و ساز کشتی‌ها و شناورها مشارکت کنند.
مهندس دریا: فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند به عنوان مهندس دریا در کشتی‌ها فعالیت کنند. آنها مسئولیت‌های فنی و عملیاتی کشتی را بر عهده دارند و در زمینه‌های مختلفی مانند موتورها، بدنه، سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی کشتی فعالیت می‌کنند.
تعمیر و نگهداری کشتی‌ها و شناورها: فارغ التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند در کارخانه‌ها، کشتی‌رانی‌ها، و شرکت‌های تعمیر و نگهداری کشتی فعالیت کنند. آنها می‌توانند در تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات، تجهیزات الکتریکی، سیستم‌های الکترونیکی، سیستم‌های پیشرانش و سایر اجزای کشتی‌ها و شناورها مشغول به کار شوند.
مدیریت شرکت‌های کشتی‌سازی: با توجه به دانش و تخصص خود، فارغ التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند در مدیریت و رهبری شرکت‌های کشتی‌سازی و صنعت دریایی فعالیت کنند. آنها می‌توانند در بخش‌های مختلف مانند مدیریت عملیات، مدیریت پروژه، مدیریت کیفیت، و مدیریت منابع انسانی مشغول به کار شوند.
کارشناس یا مدیر خرید و تدارکات: فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی‌سازی می‌توانند در بخش خرید و تدارکات صنایع دریایی فعالیت کنند. آنها مسئولیت تأمین مواد و تجهیزات مورد نیاز برای ساخت و تعمیر کشتی‌ها را بر عهده دارند و با تأمین منابع مورد نیاز، به بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کنند.
کارشناسان تحقیقات بازار: فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند در تحقیقات بازار صنایع دریایی فعالیت کنند. آنها می‌توانند به بررسی و تحلیل بازارهای دریایی، توسعه راهکارهای بازاریابی و تجاری و پیش‌بینی روند صنعت دریایی بپردازند.
مدیر فروش صنایع دریایی: فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند در مدیریت فروش و بازاریابی صنایع دریایی فعالیت کنند. آنها می‌توانند به توسعه روابط با مشتریان، برنامه‌ریزی و اجرای استراتژی‌های فروش و تبلیغات و مدیریت تیم فروش صنایع دریایی مشغول شوند.
تدریس و آموزش: فارغ التحصیلان مهندسی کشتی سازی می‌توانند در دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و مراکز آموزشی به عنوان اساتید و مدرسان درس‌های مرتبط با رشته خود فعالیت کنند. آنها می‌توانند دانش و تجربیات خود را به دانشجویان و علاقه‌مندان به صنعت دریایی منتقل کنند و نقشی فعال در آموزش عالی ایفا کنند.
وضعیت بازار کار رشته مهندسی کشتی سازی
وضعیت بازار کار رشته مهندسی کشتی‌سازی در ایران در حال حاضر به صورت زیر است:
دانشجویان مهندسی کشتی در ایران معمولاً بر اساس سفارشات ارگان‌های خاصی مانند “شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی ایران” پذیرفته می‌شوند و از ابتدای تحصیل خود بورسیه‌ها و حمایت‌های مالی نهادهای دریایی دریافت می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که آینده شغلی آنها تا حدی تضمین شده باشد.
کارخانه‌های کشتی‌سازی در مناطقی مانند بوشهر، شمال و خلیج فارس از کارخانه‌های مهم کشتی‌سازی در ایران هستند. در این کارخانه‌ها، فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی‌سازی می‌توانند استخدام شده و وارد بازار کار شوند.
علاوه بر کارخانه‌ها، مهندسان کشتی‌ساز می‌توانند در سازمان بنادر و کشتی‌رانی فعالیت کنند. آنها می‌توانند در سازمان بنادر و کشتی‌رانی مسئولیت ساخت سکوهای شناور را بر عهده بگیرند یا به عنوان مهندس ناظر بر کیفیت اجرای طرح‌های اجرایی نظارت کنند. همچنین، مهندسان کشتی‌ساز می‌توانند در صنایع دریایی به تحقیقات و پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با رشته خود بپردازند.
در کل، با توجه به وجود کارخانه‌های کشتی‌سازی و سازمان‌های دریایی در ایران، فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی کشتی‌سازی در این صنعت فرصت‌های شغلی مناسبی دارند. همچنین، تحقیقات و پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه صنعت دریایی نیز می‌تواند فرصت‌های شغلی جذابی برای آنها ایجاد کند.
