بتن مگر چیست؟ و کاربرد آن
بتن مگر در واقع یک بتن با عیار سیمان کم است که به منظور آماده سازی بستر خاکبرداری شده برای آرماتوربندی و صفحه گذاری اجرا می گردد. برای آشنایی بیشتر با بتن مگر با پورتال جامع مهندسین ایران همراه باشید.
بتن مگر چیست؟
بتن مگر که با نام‌های دیگری مانند بتن نظافت یا بتن رگلاژ نیز شناخته می‌شود، نوعی بتن با اسلامپ (روان بودن) کم و عیار سیمان پایین (حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هر متر مکعب) است که در ابتدای اجرای فونداسیون و قبل از آرماتوربندی و بتن‌ریزی اصلی به کار برده می‌شود.
مواد تشکیل دهنده بتن مگر
مواد تشکیل دهنده بتن مگر شبیه به بتن معمولی است و شامل موارد زیر می‌شود:
سیمان: سیمان ماده اصلی چسباننده در بتن است و وظیفه آن چسباندن ذرات شن و ماسه به یکدیگر و ایجاد یکپارچگی در بتن است. در بتن مگر، به دلیل ضخامت کم و عدم نیاز به مقاومت بالا، از سیمان با عیار پایین‌تر (معمولاً ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هر متر مکعب) استفاده می‌شود.
آب: آب برای هیدراته شدن سیمان و ایجاد واکنش‌های شیمیایی لازم برای گیرش و سخت شدن بتن ضروری است. مقدار آب مصرفی در بتن مگر باید به گونه‌ای باشد که مخلوط را به حد روانی مناسب برساند و در عین حال، از جدایی آب و سیمان جلوگیری کند.
شن: شن یکی از سنگدانه‌های اصلی در بتن است و وظیفه آن پر کردن فضای خالی بین ذرات ماسه و افزایش مقاومت بتن است. در بتن مگر، از شن با دانه‌بندی مناسب (معمولاً بین ۵ تا ۲۵ میلی‌متر) استفاده می‌شود.
ماسه: ماسه یکی دیگر از سنگدانه‌های اصلی در بتن است و وظیفه آن پر کردن فضای خالی بین ذرات شن و افزایش تراکم و مقاومت بتن است. در بتن مگر، از ماسه با دانه‌بندی مناسب (معمولاً بین ۰.۰۵ تا ۵ میلی‌متر) استفاده می‌شود.
نکته مهم مواد تشکیل دهنده بتن مگر
- در مقایسه با بتن معمولی، نسبت آب به سیمان در بتن مگر بیشتر است. این موضوع به دلیل روان‌تر بودن مخلوط بتن مگر و سهولت پخش آن در محل مورد نظر است.
- به دلیل عیار سیمان پایین و ضخامت کم، بتن مگر از مقاومت فشاری پایینی برخوردار است.
- در بتن مگر، از مواد افزودنی یا مواد شیمیایی به طور معمول استفاده نمی‌شود.
هدف از اجرای بتن مگر
– ایجاد سطحی صاف و یکنواخت: بتن مگر با پخش شدن در کف محوطه ی مورد نظر، ناهمواری ها و سطوح ناهموار را صاف و تراز می کند و سطحی مناسب برای اجرای آرماتوربندی و بتن ریزی اصلی فراهم می آورد.
– جلوگیری از نفوذ آب به خاک: بتن مگر با ایجاد یک لایه نفوذ ناپذیر، از نفوذ آب و رطوبت موجود در خاک به داخل بتن اصلی جلوگیری می کند و مانع از افت کیفیت آن می شود.
– محافظت از آرماتورها: بتن مگر با پوشاندن آرماتورها، از آنها در برابر زنگ زدگی و خوردگی محافظت می کند و طول عمر آنها را افزایش می دهد.
– ایجاد بستری مناسب برای قالب بندی: بتن مگر با پر کردن فضاهای خالی بین خاک و قالب، بستر مناسبی برای قرارگیری و تثبیت قالب های فونداسیون ایجاد می کند.
مزایای استفاده از بتن مگر
– کاهش هزینه ها: بتن مگر به دلیل عیار سیمان پایین و ضخامت کم، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر از بتن اصلی است.
– افزایش کیفیت بتن ریزی: با ایجاد سطحی صاف و یکنواخت، شرایط را برای اجرای دقیق تر آرماتوربندی و بتن ریزی اصلی فراهم می کند و از بروز مشکلات و نواقص در مراحل بعدی کار جلوگیری می کند.
– افزایش طول عمر سازه: با محافظت از آرماتورها در برابر زنگ زدگی و خوردگی، به افزایش طول عمر و دوام سازه کمک می کند.
– کاهش زمان اجرا: با ایجاد بستر مناسب برای قالب بندی، فرآیند قالب بندی و آرماتوربندی را سرعت می بخشد.
موارد استفاده از بتن مگر
– در فونداسیون ساختمان ها: قبل از آرماتوربندی و بتن ریزی اصلی فونداسیون، برای ایجاد سطحی صاف و یکنواخت و محافظت از خاک و آرماتورها از بتن مگر استفاده می شود.
– در ساخت سوله ها و انبارها: در سوله ها و انبارها که از اسکلت فلزی استفاده می شود، قبل از نصب اسکلت و اجرای بتن ریزی، برای تراز کردن زمین و ایجاد سطحی مناسب برای ستون ها از بتن مگر استفاده می شود.
– در ساخت راه ها و پل ها: در ساخت راه ها و پل ها، قبل از اجرای آسفالت یا بتن ریزی نهایی، برای تسطیح و آماده سازی زیرسازی از بتن مگر استفاده می شود.
– در ساخت کانال ها و زهکشی ها: در ساخت کانال ها و زهکشی ها، برای ایجاد سطحی صاف و نفوذ ناپذیر از بتن مگر استفاده می شود.
مراحل اجرای بتن مگر
مراحل اجرای بتن مگر به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:
۱- آماده سازی محل:
- خاکبرداری: در اولین مرحله، باید محل مورد نظر برای اجرای بتن مگر از نخاله ها، زباله ها و هرگونه مواد اضافی پاکسازی شود.
- کوبیدن خاک: در صورت نیاز، خاک بستر باید به طور کامل کوبیده شود تا از نشست و ناهمواری آن در آینده جلوگیری شود.
- ایجاد شیب: در صورت لزوم، باید شیب مناسب برای زهکشی آب در نظر گرفته شود.
۲- مرطوب کردن بستر:
- قبل از بتن ریزی، بستر باید به طور کامل مرطوب شود. این کار برای جلوگیری از جذب سریع آب بتن توسط خاک و پوک شدن آن ضروری است.
- میزان رطوبت بستر باید به گونه ای باشد که آب در کف پی جمع نشود.
۳- قالب بندی:
- در صورت نیاز، می توان از قالب بندی برای محدود کردن فضای بتن ریزی و شکل دادن به بتن مگر استفاده کرد.
- البته در بسیاری از موارد، بتن مگر بدون قالب بندی و به صورت مستقیم روی خاک ریخته می شود.
۴- بتن ریزی:
- بتن مگر باید با استفاده از مصالح با کیفیت و به نسبت های مناسب تهیه شود.
- اسلامپ (روان بودن) بتن مگر باید به گونه ای باشد که به راحتی در محل مورد نظر پخش شود.
- ضخامت بتن مگر معمولاً بین ۵ تا ۱۰ سانتی متر است.
۵- تسطیح و صاف کردن:
- پس از بتن ریزی، سطح بتن مگر باید با استفاده از ماله یا ابزار مناسب صاف و تراز شود.
- این کار برای ایجاد سطحی صاف و یکنواخت برای اجرای آرماتوربندی و بتن ریزی اصلی ضروری است.
۶- عمل آوری:
- بتن مگر باید به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت مرطوب نگه داشته شود تا به طور کامل عمل آوری شود.
- برای این کار می توان از روش های مختلفی مانند پاشیدن آب یا پوشاندن سطح بتن با پلاستیک استفاده کرد.
نکات اجرای بتون مگر
- در ساخت این نوع بتون که غالبا توسط دستگاه بتونیر کوچک انجام می شود باید دقت گردد که عملیات اختلاط تا حداقل ۲ دقیقه پس از اضافه نمودن آب ادامه یابد.
- علاوه بر مرطوب نمودن خاک بستر لازم است که پیش از آغاز عملیات بتون ریزی به منظور دفع حشرات و همین طور جلوگیری از رویش گیاهان و نفوذ آن به فونداسیون ، بر روی سطح خاک گازوئیل یا ماده مناسب دیگری ریخته شود.
- بهتر است که اجرای بتن مگر بلافاصله پس از عملیات گودبرداری انجام شود تا خاک بستر دچار تورم و هوازدگی نگردد.
- در حین بتون ریزی باید دقت شود که در هیچ نقطه ای ارتفاع آن کمتر از ۱۰ سانتی متر نگردد. به عبارت دیگر بر اساس بند ۹-۷-۴-۸ مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، بستر شالوده باید با حداقل ۱۰۰ میلی متر بتن مگر آماده و رگلاژ شود.
- همان طور که پیشتر نیز بیان گردید بتون ریزی به اندازه ابعاد پی به علاوه ۵ تا ۱۰ سانتی متر از هر طرف انجام می شود، اما باید توجه داشت که به حریم همسایه تجاوز نگردد. همچنین باید توجه نمود که افزایش ضخامت بتن مگر بیشتر از ۱۵ سانتی متر توجیه چندانی ندارد.
- در صورت اجرای بتن مگر بر روی شفته آهک ، باید سطح شفته آهک مرطوب شود تا از جذب آب بتون توسط آن و پوک شدن بتون جلوگیری گردد. بتن مگر باید پس از رسیدن مقاومت شفته آهک به ۱/۵ کیلوگرم بر سانتی متر مربع بر روی آن اجرا شود. یعنی در حالتی که با راه رفتن بر روی شفته آهک اثر کفش بر روی آن باقی نماند.
- به منظور عمل آوری این نوع بتون ، باید حدود ۱۰ ساعت سطح آن مرطوب نگه داشته شود (این زمان بر حسب دمای محیط تعیین می گردد) و پس از گذشت یک روز می توان مراحل اجرایی بعدی را بر روی آن آغاز نمود.
- از آنجایی که اجرای بتون مگر در زیر فونداسیون به منظور پاکسازی کف و اجرای دقیق تر فاصله گذاری آرماتوربندی از کف انجام می شود، لذا باید برای انجام آرماتوربندی بهتر به تمیز و یکنواخت بودن سطح توجه ویژه ای نمود.
