آشنایی با شاخص نقشه برداری
نقشه برداری یکی از رشته‌های مهم و حیاتی در علوم زمین و مهندسی است که به تهیه و تجزیه و تحلیل نقشه‌ها و اطلاعات مکانی می‌پردازد. شاخص نقشه برداری نیز ابزارهایی هستند که در این حوزه استفاده می‌شوند. در این مقاله، با شاخص نقشه برداری آشنا خواهیم شد.
شاخص نقشه برداری
شاخص نقشه برداری یک ابزار استفاده شده در نقشه برداری و ترازیابی است. این شاخص دارای دو مدل پهن و نازک است، و هر کدام از این مدل‌ها دارای سه مدل با ابعاد مختلف هستند، به ترتیب ۵ متری، ۳ متری و ۲ متری.
شاخص نقشه برداری مدل پهن یک خط کش بزرگ است که طول آن حدود ۴ متر است. این خط کش دارای عرضی تقریباً ۱۵ سانتیمتر و ضخامتی بین ۲ تا ۳ سانتیمتر است. استفاده از این شاخص نقشه برداری، به ویژه در کارهای ترازیابی که اختلاف ارتفاع بین نقاط را تعیین می‌کنند، بسیار مفید است. این شاخص با استفاده از خطوط و نمادهای استاندارد، اطلاعات مکانی و توپوگرافی را به نمایش می‌گذارد.
ترازیابی
ترازیابی به عملیاتی گفته می‌شود که با استفاده از شاخص نقشه برداری و سایر ابزارها، اختلاف ارتفاع بین دو نقطه یا گروهی از نقاط را تعیین می‌کند. این عملیات در حوزه نقشه برداری اهمیت بسیاری دارد و در بسیاری از زمینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله مهندسی عمران، عمران راه، معماری و زمین‌شناسی.
هدف اصلی ترازیابی، تعیین ارتفاع نقاط نسبت به یک نقطه مرجع مشخص است. با استفاده از شاخص نقشه برداری و دیگر ابزارهای مرتبط، ارتفاع نقاط بر اساس سطح در نظر گرفته شده توسط نقشه برداری تعیین می‌شود. این فرآیند به کمک اصول هندسی و استفاده از تجهیزات مختلف انجام می‌شود، از جمله دستگاه‌های ترازیابی، دستگاه‌های لیزری و سیستم‌های جی‌پی‌اس.
شاخص
شاخص نقشه برداری یک ابزار است که برای قرائت و تعیین مقادیر در نقشه برداری استفاده می‌شود. این شاخص با استفاده از ترکیب رنگ‌های سفید و مشکی طراحی شده است تا قابلیت خواندن آسان مقادیر را فراهم کند. شرکت لایکا در ساخت این محصول از فلز آلومینیوم استفاده کرده است.
استفاده از فلز آلومینیوم باعث دارایی استحکام مناسبی در شاخص می‌شود و از سنگین شدن آن جلوگیری می‌کند. شاخص نقشه برداری، که به آن همچنین سطح تراز سطحی نیزشاخص نقشه برداری یک ابزار است که برای ترازیابی و اندازه‌گیری ارتفاع نقاط در نقشه برداری استفاده می‌شود. این شاخص از ترکیب رنگ‌های سفید و مشکی تشکیل شده است تا قابلیت قرائت آسان مقادیر را فراهم کند. شرکت لایکا در ساخت این محصول از فلز آلومینیوم با استحکام مناسب استفاده کرده است.
از آنجایی که حمل و نقل شاخص با ابعاد ۴ متری دشوار است، معمولاً این شاخص‌ها قابلیت تاشوندگی دارند و از دو قسمت که روی هم لوله شده‌اند تشکیل شده‌اند.
شاخص‌ها درجات مختلفی دارند که با استفاده از رنگ های روی آنها مشخص می‌شوند. این شاخص‌ها در شکل زیر نشان داده شده‌اند. بر روی هر ۱۰ سانتیمتر، اعداد نوشته شده‌اند و برای هر متر طول، یک علامت یا عدد وجود دارد. برای نگهداری شاخص، دو دستگیره در پشت آن نصب شده و تراز کوچکی به شاخص متصل شده است تا شاخص به طور قائم نگهدارد.
اجزای شاخص نقشه برداری
۱. خط کش: خط کش شاخص از جنس آلومینیوم یا فولاد تولید می‌شود و طول آن معمولاً بین ۲ تا ۵ متر قرار دارد. خط کش شاخص معمولاً دارای مقادیر مدرج به صورت میلیمتر یا سانتیمتر است که بر روی آن قرار داده می‌شود. این مقادیر برای اندازه‌گیری ارتفاع و فاصله استفاده می‌شود.
۲. پایه: پایه شاخص از جنس فلز یا پلاستیک ساخته می‌شود و دارای یک سطح صاف است که خط کش روی آن قرار می‌گیرد. پایه شاخص برای استحکام و استواری خط کش و همچنین ثبات شاخص در زمان استفاده بسیار مهم است.
۳. تراز: تراز یا ترازکار برای اطمینان از قائم بودن خط کش استفاده می‌شود. تراز معمولاً یک وسیله ایستاده است که به شاخص وصل می‌شود و با استفاده از بادکنک یا سیستم های الکترونیکی، قائم بودن خط کش را تأیید می‌کند. ترازکار مهمی است که در دقت و صحت اندازه‌گیری ها تأثیرگذار است.
به طور کلی، شاخص نقشه برداری شامل این اجزا است که با همکاری یکدیگر، اندازه‌گیری های دقیق و قابل اعتماد را در فرآیند نقشه برداری فراهم می‌کنند.
نحوه استفاده از شاخص نقشه برداری
برای استفاده از شاخص نقشه برداری، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. قرار دادن خط کش: خط کش را روی نقطه مورد نظر قرار دهید. معمولاً خط کش را به صورت عمودی بر روی زمین قرار می‌دهند.
۲. تنظیم خط کش: با استفاده از تراز، خط کش را به صورت کاملاً قائم تنظیم کنید. این کار را با تراز کردن بادکنک ترازکار یا با استفاده از سیستم الکترونیکی ترازکار انجام دهید. هدف از تنظیم خط کش، اطمینان حاصل کردن از قائم بودن آن است.
۳. قرائت ارتفاع: پس از تنظیم خط کش قائم، می‌توانید ارتفاع نقطه مورد نظر را از خط کش قرائت کنید. بر روی خط کش، مقادیر مدرج شده‌اند که معمولاً به صورت میلیمتر یا سانتیمتر هستند. با توجه به مقداری که با خط کش هم‌خط است، می‌توانید ارتفاع را تخمین بزنید.
توجه داشته باشید که برای دقت بیشتر در اندازه‌گیری ارتفاع، ممکن است نیاز به استفاده از ابزارهای دقیق‌تری مانند تئودولیت یا جی‌پی‌اس (GPS) باشد. همچنین، با استفاده از چندین شاخص نقشه برداری و ایجاد ارتباط بین آنها، می‌توانید ارتفاع نقاط مختلف را نسبت به یک نقطه مرجع اعلام کنید.
کاربردهای شاخص نقشه برداری
شاخص نقشه برداری در انواع مختلفی از پروژه های نقشه برداری استفاده می شود. از جمله کاربردهای شاخص نقشه برداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترازیابی: ترازیابی به معنای اندازه گیری ارتفاع نقاط مختلف است. شاخص نقشه برداری یکی از ابزارهای اصلی در ترازیابی است.
- اندازه گیری شیب: شاخص نقشه برداری برای اندازه گیری شیب زمین نیز استفاده می شود.
- تعیین ارتفاع ساختمان ها و سازه ها: شاخص نقشه برداری برای تعیین ارتفاع ساختمان ها و سازه ها نیز استفاده می شود.
نکات ایمنی در استفاده از شاخص نقشه برداری
برای جلوگیری از آسیب دیدن شاخص نقشه برداری، هنگام استفاده از آن باید نکات ایمنی زیر را رعایت کنید:
- شاخص نقشه برداری را در برابر ضربه و رطوبت محافظت کنید.
- از ضربه زدن به خط کش و پایه شاخص خودداری کنید.
- شاخص نقشه برداری را در مکانی خشک و خنک نگهداری کنید.
