تعدیل قرارداد به چه معنا است؟
قراردادها از جمله ابزارهای حقوقی مهم هستند که در زندگی روزمره و محیط کسب و کار استفاده میشوند. در برخورد با قراردادها، ممکن است نیاز به تغییرات و تعدیلاتی باشد تا شرایط جدیدی که احتمالاً پیش بیاید، در نظر گرفته شود. در این مطلب از پورتال جامع مهندسین ایران، بهطور مختصر، مفهوم، شروط و آثار تعدیل قرارداد را بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.
تعدیل قرارداد
قرارداد، توافقی است که بین دو یا چند نفر درباره یک مسئله خاص، مالی یا غیرمالی، انجام میشود. یکی از ویژگیهای مهم قرارداد، تعهد و ملزم کردن طرفین به عملکرد آن است. افراد در یک قرارداد، با اراده خود و با آگاهی و عقلانیت، خود را به چیزی متعهد میکنند.
بنابراین، به طور کلی قرارداد با همه شرایط و تعهدات آن معتبر است و نمیتوان آن را به راحتی نادیده گرفت، زیرا این موجب اختلال در نظم اجتماعی میشود و دیگران نمیتوانند به قراردادها و توافقات اعتماد کنند. حتی دادگاهها نیز عموماً مجاز نیستند در برابر قرارداد تصمیمی صادر کنند. با این حال، در موارد معدود، ممکن است نیاز به تغییر و تعدیل قرارداد پیش بیاید.
در واقع، با وجود اهمیت حفظ تعهدات و قراردادها برای جامعه، در برخی موارد مصالح ارجحی وجود دارد. به همین دلیل، قانون گاهی اوقات اجازه میدهد تا برخی قراردادها تغییر یا بهطور معمول “تعدیل” شوند.
تعدیل قرارداد یعنی چه؟
تعدیل قرارداد به معنای اصلاح شرایط یک قرارداد است. قبل از هر چیز، باید مفهوم تعدیل قرارداد را روشن کنیم. در لغت، “تعدیل” به معنای تقسیم کردن از روی عدالت و معتدل کردن است. در عبارت “تعدیل قرارداد”، از این مفهوم لغوی برخوردار است. تعدیل قرارداد به معنای تغییر شرایط یا اثرات قرارداد بدون توافق طرفین و با اجازه قانون است. این تغییر اغلب برای حفظ تعادل در تعهدات قراردادی است که به هر دلیلی ممکن است به خطر بیفتد. به عبارت دیگر، در برخی موارد، رابطه قراردادی بین افراد به طرز غیرعادلانهای به ضرر یکی از طرفین تغییر میکند.
در برخی از این موارد، قانون به افراد اجازه میدهد تا شرایط قرارداد را تعدیل کنند تا توازن بین طرفین قرارداد برقرار شود. به همین دلیل، تعدیل قرارداد معمولاً در قراردادهایی با جنبه مالی استفاده میشود. با این حال، باید توجه داشت که نمیتوان به هر تغییری در شرایط موجود خواهان تعدیل قرارداد شد. اصولاً یکی از اساسهای قراردادها – به خصوص قراردادهای بلندمدت – استقرار استحکام و ثبات است، به طوری که اشخاص نخواهند خواست با کوچکترین تغییر در شرایط اقتصادی خسارت و هزینه ببینند. به همین دلیل، تعدیل قرارداد تنها در موارد خاص و استثنایی امکانپذیر است.
قانون در چه مواردی قرارداد را تعدیل میکند؟
گاهی پس از جنگها یا بحرانهای اقتصادی طولانیمدت، قانون میتواند قراردادها را تغییر دهد تا با تغییرات ارزش واقعی پول هماهنگ شوند. بهعنوان مثال، در کشور ما که با مشکل تورم روبرو است، قانون درباره برخی از قراردادها تعدیل قرارداد را قبول کرده است.
مثلاً در مورد مهریه، که یک قرارداد بین زن و مرد است، اکنون با نرخ روز محاسبه میشود. به طور عمومی، در ایران زن برای دریافت مهریه خود اقدام نمیکند مگر اینکه با شوهر خود درگیر مشکل شود. اما این میتواند سالها به طول بیانجامد و زمانی که بسیاری از زنان مهریه خود را درخواست میکنند، معمولاً مدت زمان زیادی از ازدواج گذشته است و مهریه آنها به دلیل تورم ارزش اولیه خود را از دست داده است. بنابراین، قانون تلاش میکند مهریه را با استفاده از شاخص نرخ تورم بانک مرکزی محاسبه کند تا کاهش ارزش آن تعویض شود. در اینجا قانون به کمک زن، به عنوان طرف قراردادی که به دلیل گذشت زمان و کاهش ارزش پول ضرر دیده است، میآید و قرارداد مهریه را تعدیل میکند.
یکی از شرایط بسیار مهم در قراردادها، مهلت پرداخت مبلغ است و تخطی از آن ممکن است عواقب مهمی برای افراد داشته باشد. با این حال، در برخی موارد، قانون به دادگاه اجازه میدهد که براساس شرایط فعلی، به متعهد مهلت بدهد یا حتی آن را قسط بندی کند. مثال مناسبی برای این موضوع نیز مهریه است. در مواردی که مرد نمیتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند، دادگاه میتواند با توجه به شرایط و اوضاع فعلی مرد یا موقعیتهای دیگر، پرداخت مهریه را قسطی کند تا او بتواند به تدریج بدهی خود را پرداخت کند.
مثال دیگری نیز وجود دارد که شخصی پولی را به شخص دیگری قرض داده است و او را ملزم به بازپرداخت آنمیکند. در شرایطی که بدهکار نمیتواند مبلغ قرض را به صورت یکجا پرداخت کند، قانون ممکن است به دادگاه اجازه دهد تا مهلت پرداخت را تغییر دهد یا آن را قسط بندی کند. این کار به عنوان یک تعدیل قرارداد میتواند انجام شود تا شخص بدهکار بتواند به تدریج بدهی خود را پرداخت کند.
در کل، در شرایط خاصی مانند بحرانهای اقتصادی، تورم ناگهانی، جنگ یا تغییرات سیاسی، قانون ممکن است تغییراتی را در قراردادها اعمال کند تا با تغییرات ارزش پول و شرایط اقتصادی هماهنگ شوند. این تغییرات معمولاً در جهت حفظ تعادل و منصفانه بودن قراردادها است و به منظور جلوگیری از ضررهای بیشتر برای طرفین قرارداد اتخاذ میشوند. البته، در هر کشور و حقوقی، قوانین و مقررات متفاوتی درباره تعدیل قراردادها وجود دارد، بنابراین توصیه میشود در مورد موارد خاص و قوانین مربوطه به مشاور حقوقی مراجعه کنید.
کلام آخر
تعدیل قرارداد بهطور کلی یک قاعده استثنایی است که به اشخاصی که قرارداد منعقد میکنند، میگوید که بدون توجه به تغییرات و تحولاتی که در بازار یا وضعیت آن اشخاص رخ میدهد، مشمول اجرای تعهدات قراردادی خود هستند. آنها نباید به دلیل دشواری اجرای قرارداد یا کسب سود کمتر، از تعهدات خود خودداری کنند.