وال پست (Wall post) و معرفی انواع آن

وال پست (Wall post) که به نام وادار نیز شناخته می‌شود، یک المان سازه‌ای غیر فلزی است که برای مهار دیوار در برابر بارهای جانبی مانند زلزله و باد به کار می‌رود. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به معرفی وال پست و انواع آن خواهیم پرداخت.

وال پست چیست؟

وال پست عضوی است که میانقابهای سازه ای و غیر سازه ای و تیغه ها را به اسکلت ساختمان، برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی باد و زلزله متصل می کند. میانقابها دیوارهایی هستند که به واسطه اتصال یا عدم اتصال آنها به سازه، نام آنها تغییر کرده و به ۲ دسته میانقاب سازه ای یا غیر سازه ای تقسیم می شوند. تیغه ها نیز دیوارهایی هستند که خارج از قاب های سازه ای اجرا می شوند و نام گذاری آنها هیچ ارتباطی به ضخامت این دیوارها ندارد.

وظایف وال پست

• مهار دیوار در برابر بارهای جانبی: وال پست‌ها با اتصال دیوار به اسکلت سازه، از جدا شدن دیوار و تخریب آن در اثر زلزله و باد جلوگیری می‌کنند.
• تقسیم بندی دیوار: وال پست‌ها می‌توانند دیوار را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کنند و از ایجاد ترک‌های بزرگ در دیوار جلوگیری کنند.
• ایجاد سطحی صاف برای نقاشی: وال پست‌ها می‌توانند سطحی صاف برای نقاشی یا گچ کاری ایجاد کنند.

انواع وال پست

• وال پست عمودی: این نوع وال پست به صورت موازی با ستون ها و در مقاطع مختلف دیوار اجرا می شود. وال پست های عمودی برای مهار دیوار در برابر بارهای جانبی عمودی مانند زلزله کاربرد دارند.
• وال پست افقی: این نوع وال پست به صورت عمود بر ستون ها و در ارتفاع های مختلف دیوار اجرا می شود. وال پست های افقی برای مهار دیوار در برابر بارهای جانبی افقی مانند باد کاربرد دارند.
• وال پست ترکیبی: این نوع وال پست ترکیبی از وال پست های عمودی و افقی است و برای مهار دیوار در برابر بارهای جانبی عمودی و افقی کاربرد دارد.

انواع وال پست و مهار دیوار از نظر اجرایی

• اجرای وال پست با انکر بولت و نبشی کشی
• اتصال دیوار به ستون با میلگرد
• اجرای تسمه دور ستون
• مهار دیوار به وسیله تعبیه میلگرد در داخل ستونهای مجاور
• مهار دیوار از طریق تعبیه میلگرد در داخل کف
• مهار دیوار به دیوارهای برشی از طریق عبور میلگرد در سوراخ قالب ها
• اجرای وال پست برای جان پناه بام (وال پست جان پناه)

نمونه ای از اجرای اصولی وال ‌پست‌ های افقی و عمودی با جزییات اجرایی در شکل زیر مشاهده میکنیم:

همانطور که میدانید وال پست یک المان غیر سازه ایست که بسته به نظر مهندس طراح ممکن است در ساختمان اجرا شود که با توجه به اجرا شدن یا نشدن آن، سختی میان قاب ها در طراحی سازه تغییر پیدا خواهد کرد. اما باید توجه داشت که اجرای درست آن باعث کنترل خرابی دیوار ما در سازه به خصوص به هنگام زلزله می شود.

اهمیت استفاده از وال پست

علیرغم اهمیت اجرای این المان در سازه‌ ها، اجرای وال‌ پست در سازه‌ های شهری در ایران پیشینه چندانی نداشته و تقریباً محدود به یک دهه‌ ی اخیر می‌گردد، اما با این حال همچنان در بسیاری از سازه‌ هایی که در کشورمان ساخته می‌شوند اجرای وال‌ پست یا انجام نمی شود و یا محاسبه و اجرای آن همراه با نقاط ضعف اساسی صورت می‌گیرد.

تفکری که در بین مهندسان طراح وجود دارد لزوم بر سالم ماندن المان‌ های اصلی سازه یعنی تیر، ستون و سقف‌ها می باشد و سالم بودن این بخش ها ضامن عملکرد مناسب سازه است. اما زلزله های اخیر به خصوص زلزله کرمانشاه نشان داد حتی در شرایطی که سازه پایدار بماند و به اعضای اصلی آن آسیبی وارد نشود آسیب در اعضای غیر سازه ای، (دیوارهای پیرامونی، تیغه‌ها، نماهای ساختمان، تاسیسات و …) ممکن است عملکرد کلی سازه را زیر سؤال برده و آسیب‌های اقتصادی و حتی جانی جبران ناپذیری پدید آورد. چرا که سختی میان قاب ها تاثیری مستقیمی در سازه دارد از این رو می توان به اهمیت استفاده از وال پست را پی برد.

وال پست در مقررات ملی ساختمان

طبق تعریف بند ۳-۷ صفحه ۶۴ آئین نامه ۲۸۰۰ ویرایش دوم :حداکثر طول مجاز دیوار غیر سازه ای یا تیغه ای بین دو پشت بند عبارتست از ۴۰ برابر ضخامت دیوار یا تیغه و یا ۶ متر هر کدام کمتر باشد و حداکثر ارتفاع مجاز دیوارهای غیر سازه ای و تیغه ها از تراز کف مجاور ۳.۵ متر می باشد .

آیین نامه وال پست

در شرایط فوق نیازی به اجرای وال پست قائم یا افقی نیست ولی در صورت اضافه شدن دهنه ها یا ارتفاع نیاز به استفاده از وال پست می باشد.لبه قائم تیغه ها نباید آزاد باشد . این لبه ها باید به یک تیغه دیگر یا یک دیوار عمود بر آن ، یا یکی از اجزای سازه یا ستونکی که به همین منظور از فولاد ، بتن آرمه یا چوب تعبیه می شود، با اتصال کافی داشته باشد. ستونک می تواند از یک ناودانی حداقل نمره ۶ یا معادل آن از فولاد ،بتن آرمه یا چوب تشکیل شده باشد . اگر طول تیغه پشت بندکمتر از ۱.۵ متر باشد ، از لبه آن می تواند آزاد باشد.

اجرای صحیح وال پست دیوارهای محوطه، جهت مقاومت در برابر باد و سایر عوامل جوی می باشد.

بندهای آئین نامه ای اجرای وال پست وادارهای عمودی

طبق بند ۴-۹-۱-۳ مبحث چهارم مقررات ملی، می بایست کلیه دیوارهای پیرامونی جهت مقاومت در برابر زلزله توسط وادارهای عمودی یا وال پست ایمن گردند. طبق بند ۴-۹-۱-۳ مبحث چهارم مقررات ملی در صفحات ۱۰۳ و ۱۰۴ ویرایش چهارم نحوه اتصال و الزام به اجرای وادار عمودی وال پست توضیح داده شده است. رعایت ضوابط مبحث ششم مقررات ملی در مورد وال پست الزامی است همچنین بند ۵-۳-۴ و بند ۴-۵-۴ ویرایش چهارم آیین نامه ۲۸۰۰ که البته مربوط به ساختمان هشت سقف به بالا می باشد الزامی است.

همچنین در مورد مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان بند ۸-۳-۱-۱۱ ص ۲۷ ویرایش ۹۲ رجوع کرده که در مورد اتصال اجزای غیرسازه ای به اجزای سازه ای توضیح داده شده است. کنترل هشتی گیر دیوارها و اجرای صحیح وادارهای عمودی( وال پست ها ) و وادارهای افقی دیوارها در انطباق با نقشه ها و مطابق بند ۷-۵-۳ آیین نامه ۲۸۰۰ و بند ۴-۹-۱ مبحث چهارم مقررات ملی.

نوع اتصال وال پست

دو سر این اجزای قائم ‌( ‌که معمولا” قوطی ۶×۶ انتخاب می‌شوند‌) باید به گونه‌ای مناسب در کف و سقف مهار شوند. برای این کار می‌توان قبل از بتن ریزی داخل قالب‌ها پلیت جایگذاری کرد و بعد از اتمام بتن ریزی از این پلیت‌ها برای جوشکاری وال پست‌ها استفاده کرد و یا می‌توان با انکر بولت اقدام به جایگذاری پلیت در تیرها و ستون‌ها نموده و از آن برای اتصالات وال پست استفاده کرد‌.

چگونگی اجرای وال پست

چگونگی اجرای وال پست را با توجه به ضوابط وال پست در مطالب زیر مشاهده کنید:

• چگونگی اجرای وال پست در ساختمان بتنی
• چگونگی اجرای وال پست در اسکلت فلزی
• نحوه اجرای وال پست فلزی در بلوک‌های سبک

نحوه اجرای وال پست فلزی در بلوک‌های سبک

ابتدا محل ورق‌های اتصال به کف و سقف را مطابق با محل پیش بینی شده در نقشه‌ها مشخص میکنید. پس از نصب ورق‌های اتصال، وال پست فلزی را به ورق پایینی و ورق بالایی جوش می‌دهید. در یک طرف، بلوک را به صورت کامل و در طرف دیگر، جای وال پست را از داخل بلوک توسط اره ایجاد می‌کنید.

نکات اجرایی وال پست 

چنانچه پروفیل وال پست ارائه شده از طرف دستگاه مشاور دوبل نبشی باشد بهتر است که در هنگام ساخت وال پست، دهانه­ ی آن ۱سانتی متر بیشتر از ضخامت دیوار مربوطه در نظر گرفته شود، تا تیغه کاملا داخل آن قرار بگیرد. همچنین در وال پست عمودی، بایستی در فواصل یک متر به یک متر با استفاده از میلگرد آجدار نمره ۱۰، شاخک هایی را به قوطی یا نبشی های وال پست جوش داد تا گیرداری لازم بین تیغه و وال پست عمودی تامین شده و دیوار مورد نظر در هنگام وارد شدن بارهای جانبی رفتار یکپارچه تری از خود نشان دهد.

در جاهای که وال پست در مجاورت ستون قرار میگیرد باید فاصله حدود ۴ تا ۵ سانتیمتری رعایت شود و بین وال پست و ستون از مصالح نرم مانند یونولیت یا پلاستوفوم استفاده کرد تا در صورت وارد شدن بارهای جانبی از جمله زلزله، ستون به دیوار فشار جانبی وارد نکند.

جهت گیرداری بیشتر وال پست افقی، در فواصل ۱ تا ۱٫۵ متر با استفاده از میلگرد آجدار نمره ۱۴ و بالاتر، به سازه سقف متصل می­ شوند. همه پروفیل های مورد استفاده در ساخت وال پست های افقی و عمودی بایستی ضد زنگ خورده و جهت اتصال بهتر بین وال پست با دیوار های دو طرف و همچنین جلوگیری از ترک های ناشی از حرکات جانبی ساختمان در مرحله نازک کاری، روی آن توری مرغی یا رابیتس کشیده شود و با سیم گالوانیزه محکم گردد.

انتخاب نوع وال پست

انتخاب نوع وال پست به عوامل مختلفی مانند نوع دیوار، نوع بار جانبی، ارتفاع دیوار و شرایط آب و هوایی بستگی دارد.

مزایای استفاده از وال پست

• مقاومت بالا در برابر بارهای جانبی: وال پست‌ها می‌توانند مقاومت دیوار در برابر زلزله و باد را به طور قابل توجهی افزایش دهند.
• اجرای آسان: وال پست‌ها به راحتی و با سرعت بالا اجرا می‌شوند.
• قیمت مناسب: وال پست‌ها در مقایسه با سایر روش‌های مقاوم سازی دیوار، قیمت مناسب‌تری دارند.

معایب استفاده از وال پست

• اشغال فضای داخل دیوار: وال پست‌ها فضایی را در داخل دیوار اشغال می‌کنند.
• ایجاد زنگ زدگی: وال پست‌های فولادی در معرض خطر زنگ زدگی هستند.
• نیاز به نیروی کار ماهر: برای اجرای صحیح وال پست‌ها، به نیروی کار ماهر نیاز است.

جمع بندی:

وال پست‌ها یک روش ساده و کارآمد برای مقاوم سازی دیوارهای غیر سازه‌ای در برابر بارهای جانبی هستند. انتخاب نوع وال پست و اجرای صحیح آن، می‌تواند نقش مهمی در حفظ جان و مال افراد در هنگام وقوع زلزله و باد داشته باشد.