کلیدهای فشار ضعیف و انواع آنها
کلیدهای فشار ضعیف وسیله ارتباطی بین سیستم های مختلف بوده و باعث قطع و عبور جریان می شوند. برای حفاظت از تاسیسات روشنایی، برق صنعتی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه، فیوز و کلید اتوماتیک استفاده می شود. اما به دلیل برخی محدودیت ها نمی توان همیشه از محافظ کلید-فیوز استفاده کرد.
همچنین در مواقعی که نیاز به قطع سه فاز به صورت همزمان باشد، نمی توانید از فیوز و کلید فیوز استفاده کنید. در برخی شرایط مانند افزایش یا کاهش ولتاژ شبکه باید قطع و آلارم های لازم ایجاد شود و یا کنتاکت ها، سیگنال ها قطع و وصل شوند و دستوراتی صادر شود. در این حالت باید از کلیدهای فشار ضعیف استفاده کرد.
با کلیدهای فشار ضعیف آشنا شوید
با نگاهی به کلیدها، احتمالا اولین چیزی که به ذهن شما خطور می کند این است که این ابزار باعث شده است که جریان برق در شبکه های برق خاموش و روشن شود.
اما اگر کمی عمیق تر به این وسیله کاربردی نگاه کنید، به این نتیجه خواهید رسید که کلیدها وسیله ای برای برقراری ارتباط بین ژنراتورها، ترانسفورماتورها و مصرف کنندگان هستند. حتی گاهی اوقات این کلیدها وظیفه انتقال انرژی یا جداسازی آنها از یکدیگر را بر عهده می گیرند.
واقعیت این است که استفاده از کلید به این موارد محدود نمی شود و هیچکس جز برقکارها این را نمی داند. کلیدها نقش اساسی در حفاظت از دستگاه ها و سیستم های الکتریکی دارند.
تعجب نکنید؛ تمام سیستم های الکتریکی در معرض خطر اضافه بار، جریان اتصال کوتاه و موارد مشابه هستند. اینجاست که کلیدها به کمک سیستم های الکتریکی می آیند.
اگر قرار است در انشعاب برق و از سطح ولتاژ پایین شروع به کار کنید، قبل از هر چیز باید کلیدهایی را که در این سطح ولتاژ استفاده می شود، بشناسید. کلیدهای فشار ضعیف کلیدهایی هستند که در سطح ولتاژ کمتر از ۱ کیلو ولت استفاده می شوند.
البته این بدان معنا نیست که کلیدها فقط به سطح ولتاژ وابسته هستند. اگر بخواهیم درست به این موضوع نگاه کنیم باید بگوییم که این کلیدها در بسیاری از شبکه ها موثر هستند.
نگاهی به عملکرد کلیدها
بگذارید با یک مثال ساده کاربرد و اهمیت استفاده از کلیدها را به شما بگوییم. فرض کنید می خواهید یک ظرف بزرگ را با شلنگ پر از آب کنید. هرچه ظرف پرتر باشد، شلنگ آب روی سطح آب بیشتر می شود و در نهایت احتمال خروج آن از ظرف بیشتر می شود.
شاید بتوانید بالای ظرفی بایستید تا آن را پر کنید و به موقع شیر آب را ببندید، اما اگر ظروف زیاد باشد چه؟ اگر قرار است این حالت برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، آیا هنوز می توانید ساعت ها بایستید و به موقع شیر آب را ببندید؟ قطعا نه.
در این صورت به شیری نیاز خواهید داشت که در زمان پر شدن ظرف یا بیرون آمدن شلنگ از ظرف به صورت اتوماتیک جریان آب را قطع شود. کلیدها نیز درست مانند این شیر آب هستند؛ با این تفاوت که به جای جریان آب، جریان برق را کنترل می‌کنند.
شناخت کاربردهای کلیدهای فشار ضعیف
اگر جایی بشنوید که به منظور حفاظت از ماشین آلات صنعتی، تاسیسات روشنایی و غیره در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز استفاده می‌کنند، برای شما موضوع جدیدی نخواهد بود. اما تنها فیوز نیست که در محافظت از تاسیسات و ماشین آلات نقش دارد؛ بلکه کلید-فیوز و کلیدهای اتوماتیک نیز در این راستا کاربرد دارند.
در ادامه به کاربردهای دیگری از این کلیدها اشاره می‌کنیم:
- قابلیت قطع همزمان برق سه فاز
- قطع خودکار مدار در زمان برگشت ولتاژ یا افت بیش از حد مجاز آن
- کنترل ورود ژنراتور اضطراری یا ترانسفورماتور در شبکه توزیع به صورت دستی یا خودکار
انواع کلیدهای فشار ضعیف
این روزها هر چیزی در انواع مختلفی در بازار وجود دارد، کلیدهای فشار ضعیف نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این کلیدها با توجه به کاربرد و ویژگی‌های آن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه آنها را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.
کلیدهای دستی
کلیدهای دستی از نوع فشار ضعیف خود به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم:
- کلید تیغه‌ای یا چاقویی: این کلیدها طراحی ساده‌ای دارند و قیمت آنها نیز بسیار پایین است. از این کلیدها در مدارهای کنترل و فرمان بسیار کاربرد دارند.
- کلید پاکو یا گردان: این کلیدها برای جریان‌های الکتریکی کم به عنوان مثال در حدود ۱۰۰ آمپر طراحی شده‌اند.
- کلید فیوز: همه ما با کلیدهای فیوز در خانه آشنا هستیم؛ کلیدهایی که به منظور جلوگیری از خطرات احتمالی از آنها استفاده می‌شود. درواقع این کلیدها گزینه مناسبی جهت جلوگیری از خطرات در زمان تعویض فیوز در شبکه‌های فشار ضعیف هستند.
کلیدهای خودکار
هیچ کس منکر اهمیت حفاظت از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی در کارخانه نمی‌شود، اما چگونه می‌توان ایمنی این دستگاه‌ها را تامین کرد؟ یا حتی به منظور حفاظت از تجهیزاتی مانند تاسیسات روشنایی یا سیم‌های کابل باید چه کاری کرد؟
کلیدهای خودکار بهترین گزینه برای حفاظت از این موارد است. ساختمان این کلیدها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از ماشین آلات صنعتی یا تجهیزات در برابر اضافه بار، جریان اتصال کوتاه و مواردی از این قبیل محافظت کرد. ساختمان این دسته از کلیدهای فشار ضعیف شامل ۵ بخش زیر می‌شود:
- بدنه یا قاب کلید
- کنتاکت‌های کلید
- مکانیزم قطع و وصل
- جرقه‌گیر
- واحد تریپ
این بخش‌ها در کنار یکدیگر کاری را انجام می‌دهند که از عهده کلیدهای دستی خارج است. به عنوان مثال، در برخی از موارد شاهد ورود ترانسفورماتور یا ژنراتورهای دستی به صورت خودکار در شبکه توزیع هستیم. این موارد غیر لازم تنها به وسیله کلیدهای اتوماتیک قابل کنترل هستند. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که این کلیدها پس از قطع مدار بلافاصله قابل بهره‌برداری خواهند بود.
انواع کلیدهای فشار ضعیف
از انواع کلیدهای فشار ضعیف می توان به کلیدهای زیراشاره کرد:
- کلیدهای اتوماتیک کمپکت (Moulded case circuit breaker:M.C.C.B)
- کلیدهای اتوماتیک هوایی (Air circuit breaker:A.C.B)
- کلیدهای مینیاتوری (Miniature circuit breaker:MCB)
- کلیدهای حافظ موتور (Motor protection circuit breaker:M.P.C.B)
- کلیدهای محافظ جان (Residual current circuit breaker:R.C.C.B )
تفاوت میان کلیدهای خودکار و غیرخودکار؟
حال که دسته‌بندی کلی از انواع کلیدهای فشار ضعیف می‌دانید احتمالا این سوال در ذهن شما می‌چرخد که کلیدهای خودکار یا اتوماتیک چه تفاوتی با انواع غیراتوماتیک آن دارند؟
در ساختمان و طراحی کلیدهای اتوماتیک از رله‌هایی استفاده شده است که هر کدام از آنها کاربرد خاصی دارند. به عنوان مثال، در کلیدهای اتوماتیک هوایی از رله‌های هوشمند از نوع الکترونیکی استفاده کرده‌اند.
اما در نقطه مقابل در طراحی کلیدهای غیراتوماتیک هیچ رله‌ای مشاهده نمی‌کنید. این کلیدها تنها به منظور قطع و وصل کردن استفاده می‌شوند. بهترین مثال برای درک بهتر کلیدهای غیراتوماتیک نیز کنتاکتورها هستند.
