اسپیسر چیست ؟ و انواع اسپیسر (spaser)

تو این مقاله قصد داریم شما مهندسین عزیز رو با اسپیسر (به انگلیسی: spaser) و انواع اسپیر آشنا کنیم که بیشتر تو پروژه های بتنی و صنعت ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد. پس در ادامه با پورتال جامع مهندسین ایران همراه باشید.

اسپیسر چیست ؟

اسپیسرها قطعاتی کارآمد در صنعت ساختمان هستند که علاوه بر ایجاد پوشش میلگردی مناسب ، بسیاری مزیتهای دیگر را به همراه دارند . اسپیسر یا فاصله نگهدار در سایزهای مختلف ایجاد پوشش های میلگردی از ۱۵mm تا ۱۵۰mm طراحی و تولید شده اند . مهم ترین ضعفی که در یک سازه بتن مسلح مطرح می باشد بحث خوردگی میلگردها می باشد .

هوا ، رطوبت ، کلرایدها ، سولفونات ها و سایر عوامل خورنده محیطی می توانند با نفوذ به درون جان بتن میلگردها را دچار خوردگی نمایند که این خوردگی در نتیجه باعث وارد شدن صدمات جدی به سازه خواهد شد . از مهمترین عوامل جلوگیری از خوردگی بتن ایجاد پوشش مناسب بر روی میلگردها با توسط به شرایط سازه و شرایط آب و هوایی می باشد .

با توجه به تجربه استفاده از قطعات سنگی و آجری یا چوبی به عنوان فاصله انداز بین میلگرد و سطح بتن هرگز نتوانسته پوشش میلگردی مناسب و یکپارچه ای را روی سطح میلگرد بوجود آورد و در این شرایط معمولاً به دلیل یکپارچه نبودن پوشش روی میلگرد ها در نقاطی که پوشش به دلیل یک اندازه نبودن تکیه گاهها کمتر شده است ،‌ احتمال خوردگی در آن نقاط بالاتر رفته است ،‌ اسپیسرها قطعاتی کارآمد و مقرون به صرفه و سبک هستند که می توانند پوشش یکپارچه روی سطح میلگرد بوجود آورند .

اسپیسر بتنی

اسپیسرهای بتنی که جدید ترین نسل اسپیسرها می باشند با مقاومت فشاری بالای خود، با فراهم آوردن امکان ایجاد پوشش بتن کافی، نقش چشمگیری در افزایش  عمر سازه های بتنی دارند. فاصله نگهدارهای بتنی علاوه بر دارا بودن مزایای سایر انواع اسپیسرها بسیاری از عیوب و نقاط ضعف  نسل های قبلی را برطرف نموده و موجب کاهش عوامل آسیب رسان به بتن ناشی از به کارگیری اسپیسرهای غیر بتنی شده است. به طور کلی به کارگیری این نوع اسپیسر افزایش مقاومت بتن و عمر سازه را بهمراه خواهد داشت.

اسپیسر پلاستیکی

اسپیسرهای پلاستیکی میلگرد با طراحی خاص ، مواد اولیه سازگار با بتن ، حمل و نقل راحت و قیمت مناسب ، در اشکال و اندازه های مختلف برای کاربردهایی نظیر فونداسیون ها ، سقف ها ، دیوارها ، ستون ها و … مورد استفاده قرار می گیرند.
اسپیسر های پلاستیکی دارای مزیت های زیادی هستند:

• فرایند تولید آنها سریع
• قابلیت تولید در اشکال مختلف
• مقاومت بالا
• شکل‌پذیری آسان
• ارزانترین نوع اسپیسر از لحاظ اقتصادی

استفاده از اسپیسر چه فوایدی دارد؟

با گذشت زمان، میلگردها به دلیل تماس با مواد شیمیایی، شرایط محیطی مانند رطوبت و هوا، و موادی مانند سولفات‌ها و غیره، به خوردگی می‌افتند. این پدیده باعث آسیب و ضرر جدی به سازه می‌شود. اما با استفاده از اسپیسرهای محافظ بر روی میلگردها، می‌توان از آنها در برابر شرایط آب و هوایی حفاظت کرد. در ساخت بتن مسلح، استفاده از این قطعات منجر به افزایش بهره‌وری به طرز قابل توجهی می‌شود. این قطعات ابزارهای بسیار مفیدی هستند و با استفاده از آنها، جلوی حرکت میلگردها در ساختار بتن مسلح گرفته می‌شود و به عبارتی، آنها را ثابت نگه می‌دارند.

قبلاً برای ایجاد فاصله بین میلگرد و سطح بتن، از قطعاتی مانند چوب و سنگ استفاده می‌شد. اما معمولاً این قطعات دوام طولانی نداشتند و پوششی که بر روی میلگرد ایجاد می‌کردند، یکنواخت و یکپارچه نبود. نتیجتاً میلگرد به خوردگی می‌افتاد. اما امروزه، وجود اسپیسرها بسیاری از این مشکلات را برطرف کرده است. پوششی که توسط اسپیسرها بر روی میلگرد ایجاد می‌شود، یکنواخت و یکپارچه است و همچنین بسیار سبک است. تمام این ویژگی‌ها باعث شده است که اسپیسر به عنوان یک قطعه بسیار کارآمد و با ارزش در بازار شناخته شده و معروف باشد. به آن با نام‌های مختلفی مانند لقمه بتن، کاور بتن، فاصله نگهدار، کاور میلگرد و غیره اشاره می‌شود.

انواع اسپیسر

اسپیسر ها بر اساس جنس مواد، انواع متفاوتی را تشکیل می‌دهند که در اینجا تعدادی از انواع آن معرفی می شود:

اسپیسر های کفی

اسپیسر هارد فیکس

اسپیسر هارد فیکس برای بخشهایی از کف سازه نظیر فونداسیون گسترده ، نواری ، شناژها و …که شبکه های میلگردی، پر تراکم و سنگین می باشند بسیار مناسب می باشد . این فاصله نگهدار با سایز های مختلف و به منظور ایجاد پوشش بتنی ۳۰mm تا ۱۰۰mm بسیار مناسب می باشد.

استفاده از هارد فیکس برای میلگردهای ۱۸ الی ۳۲ میلیمتر و به طور کل شبکه های میلگردی سنگین پیشنهاد می گردد. و در خصوص میزان مصرف این نوع اسپیسرها موارد زیر پیشنهاد می شود:

• فونداسیون ها و کف های نیمه سنگین: میزان مصرف ۴ عدد در هر متر مربع می باشد.
• کف های فوق سنگین و حجیم: میزان مصرف ۶ الی ۱۰ عدد در متر مربع با توجه به حجم سازه
• تیرها و پوترها: میزان مصرف ۳ عدد در هر متر طول (در هر ردیف ۲ عدد با فاصله ۶۰ الی ۷۰ سانتیمتر از یکدیگر)

اسپیسر ماکس فیکس

اسپیسر نیمه سنگین ماکس فیکس برای ایجاد پوشش بتنی در سازه های متوسط و نیمه سنگین مانند تیرو دال ، شناژها و کف های با وزن متوسط و با ایجاد پوشش بتن ۳۰تا ۷۵ میلیمتر مناسب می باشد.
استفاده از ماکس فیکس برای میلگردهای ۸ الی ۲۲ میلیمتر و با میزان مصرف زیر پیشنهاد می شود:

• کف های نیمه سنگین: میزان مصرف ۴ عدد در هر متر مربع می باشد.
• تیرها و پوترها: میزانم صرف ۳ عدد در هر متر طول (در هر ردیف دو عدد با فاصله ۶۰ الی ۷۰ سانتیمتر از یکدیگر)

اسپیسر مینی فیکس

اسپیسر مینی فیکس قطعه ای ارزان و پر مصرف بوده که در شبکه های میلگردهای سبک (میلگردهای حرارتی) سبک مانند قطعات پیش ساخته بتنی ،سقف های کامپوزیت ، سقف های عرشه فولادی ، و … میگردد.
استفاده از مینی فیکس برای میلگردهای ۶ الی ۱۴ میلیمتر و به طور کل شبکه های میلگردی سبک پیشنهاد شده و میزان مصرف آن ۴ عدد در هر متر مربع می باشد.

اسپیسر ساید فیکس

اسپیسر ساید فیکس برای ایجاد پوشش بتنی در سازه های با وزن متوسط و نیمه سنگین مورد استفاده قرار می گیرد. ساید فیکس به لحاظ دارا بودن قفل کن یک طرفه به عنوان اسپیسر تقویتی در سازه هایی که به هر دلیل تعداد اسپیسر های کارگذاری شده توسط ناظر کم تلقی شده است کاربرد دارد و به راحتی از بغل میلگرد جا زده می شود و نیاز به بالا آوردن شبکه میلگردی برای نصب آن نمی باشد.
استفاده از ساید فیکس برای میلگردهای ۱۲ الی ۲۵ میلیمتر و به طور کل شبکه های میلگردی با وزن نیمه سنگین پیشنهاد می شود و میزان مصرف آن ۴ عدد در هر متر مربع می باشد.

اسپیسر یوفیکس

اسپیسر یوفیکس برای میلگرد های سبک و بدون انحناء در سقف ها، اسلب ها، دال های کامپوزیت و قطعات پیش ساخته کاربرد دارند. اسپیسر یوفیکس فاقد شاخک های قفل کن میلگرد است و از اینرو برای سازه های میلگردی که جابجایی و رفت و آمد زیاد و یا قرار است بتن ریزی حجیم در آن انجام شود پیشنهاد نمی گردد.

میزان مصرف این نوع اسپیسر برای کف های مسطح مصرف ۴ عدد در متر مربع می باشد و برای تیرها و پوترها میزان مصرف ۳ عدد در متر طول پیشنهاد می گردد.

 اسپیسر های دیواری

 

اسپیسر ویل فیکس

اسپیسر ویل فیکس باتوجه به شکل هندسی آن برای سطوح عمودی مانند دیوارها، ستون ها، مقاطع مدور و … در بتن های در جا یا پیش ساخته مورد استفاده قرار گرفته و می تواند پوشش بتنی ۱۵ تا ۱۰۰ میلیمتر را ایجاد نماید.
استفاده از ویل فیکس در سطوح عمودی این مزیت را ایجاد می کند که شبکه های میلگردی نسبت به قالب کاملاٌ موازی قرار گیرند و از پیچیدگی آرماتور داخل قالب جلوگیری می کند. ویل فیکس ها بر اساس استانداردها طوری طراحی و تولید می شوند که بتوانند در مقابل بتن سیال مانعی ایجاد نکنند. ویل فیکس ها دارای قفل کن بسیار قوی در مرکز خود برای گرفتن میلگرد می باشند .
چنانچه خاموت یا کمرکش خارج از شبکه آرماتورها قرار گرفته باشد باید فاصله ویل فیکس ها از یکدیگر ۷۵ سانتی متر در نظر گرفته شود و چنانچه خاموت ها یا کمرکش ها داخل شبکه آرماتوربندی باشند باید ویل فیکس ها را به میلگرد های اصلی عمودی نصب نمود.
میزان مصرف آنها طبق نظر تولید کنندگان به صورت زیر پیشنهاد می گردد:

• دیوار و سطوح عمودی: میزان مصرف ۳ تا عدد در هر متر مربع برای هر یک از سطوح آرماتور بندی می باشد.
• ستون ها: میزان استفاده در ستون ها حداقل ۱۶ عدد در ستون ۳ متری می باشد (در هر ضلع خاموت ۲ عدد و در هر ارتفاع ۱.۵ متر تکرار شود).

اسپیسر کیج فیکس

اسپیسر کیج فیکس برای ایجاد پوشش بتنی در شبکه آرماتور مربوط به شمع های درجا، پایه پل ها، قالب های لغزنده، قالب های بالا رونده، سازه های دریایی و به طور کلی کارهای عمودی سنگین می باشد. این اسپیسرها بر روی میلگردهای اسپیرال (خاموت ها) نصب می شود تا فاصله لازم جهت پوشش بتنی میلگردها نسبت به خاک را ایجاد کنیم.

این فاصله نگهدار که در دو تیپ ” V” و “O” تولید می شود که نوع “O ” قبل از بسته شدن کامل شبکه آرماتور و نوع “V” پس از بسته شدن کامل شبکه آرماتور مورد استفاده قرار میگیرد.
تعداد مورد استفاده از این قطعه در هر ستون بسته به طول میلگردهای اسپیرال در هر ۱.۵ متر ۱ عدد می باشد.

اسپیسر ویل سان

اسپیسر ویلسان یا خورشیـدی مخصوص استفاده در سطوح عمودی با وزن متوسط می باشد . این اسپیسرها فاقد دندانه در محیط بیرون خود می باشند و محیط خارجی توسط کمان های منظم با استقامت مناسب پوشیده شده است ، که احتمال شکستن دنـدانه های اسپیسر در تماس با قالب در ویلسان ها منتفی است . ویلسان در انواع ستون های عمودی مانند دیوارها ، ستون ها ، مقاطع مدور و . . . در بتن های درجا یا پیش ساخته به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد .
ویلسان ها معمولاً بر روی خاموت ها به صورت عمودی جا زده می شوند .

میزان مصرف اسپیسر ویل سان به صورت زیر پیشنهاد می گردد:

• دیوار و سطوح عمودی : میزان مصرف ۳ عدد در هر متر مربع برای هریک از سطوح آرماتور بندی می باشد .
• ستون ها : میزان استفاده در ستون ها حداقل ۱۶ عدد در ستون ۳ متری می باشد ( در هر ضلع خاموت ۲ عدد و در هر ارتفاع ۱/۵ متر تکرار شود )

مزایای استفاده از اسپیسرهای پلاستیکی به شرح زیر است :

• ایجاد پوشش یکپارچه روی سطح آرماتورها
• اقتصادی و مقرون به صرفه و ارزان
• وزن سبک ،‌ حمل و نقل آسان
• سرعت بخشیدن به فاصله گذاری جهت پوشش میلگردها
• نیاز به نیروی انسانی کمتر
• سرعت اجرا و در نتیجه سرعت اجرای پروژه
• درگیری کامل با بتن به دلیل وجود حفره های تو خالی در ساختار خود یا عدم جابجایی میلگردها به دلیلی وجود قفل کن در اسپیسر

به چه علت از اسپیسر استفاده می کنیم؟

همان‌طور که اشاره شد، اسپیسر به عنوان یک فاصله نگهدار در ساختارها و عملیات پوشش دهی میلگردها و آرماتورها استفاده می‌شود. در این رابطه، نکات و استانداردهایی وجود دارد که باید به آنها توجه شود. به عنوان مثال، در صورت عدم استفاده از اسپیسر، دو پدیده رخ خواهند داد. اولاً، میلگردها و آرماتورها به بتن چسبیده و دوماً، میلگردها و آرماتورها از سطح بتن بیرون زده خواهند شد. در صورت وقوع هرکدام از این موارد، عواملی مانند رطوبت و هوا به داخل سازه نفوذ کرده و باعث خوردگی میلگردها می‌شوند که در نتیجه زیان‌های جدی برای سازه به همراه خواهد داشت. اما با استفاده از اسپیسر، از وقوع این رویدادها جلوگیری می‌شود و تأثیر مثبتی هم بر روی کیفیت سازه و هم بر روی سرعت عمل در فرآیند ساخت دارد. اسپیسر در سازه‌هایی مانند دال‌ها، پی‌ها، دیوارها و همه حجم‌های بتنی استفاده می‌شود. همچنین، استفاده از اسپیسر در پروژه‌های عمرانی، ساخت سد، تونل، ساختمان و پل‌سازی و سایر زمینه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

نحوه اجرای اسپیسر

برای انتخاب اسپیسر، سه روش زیر به توانایی تیم اجرا و نیازهای عملیاتی پروژه توجه می‌شود:

۱. پخش و جایگذاری اسپیسرها به صورت پراکنده در سطح افقی انجام می‌شود. میلگردهای مش بندی شده نیز بر روی اسپیسرها قرار می‌گیرند. سپس میلگردها بدون اتصال ضروری به اسپیسرها زیر کار فیکس می‌شوند. در این حالت، با استفاده از اسپیسرها و ایجاد یک فاصله، پوشش کامل و لازم میلگردها توسط بتن ایجاد می‌شود.

۲. اسپیسرها با استفاده از یک سیم فلزی یا بست پلاستیکی به میلگردهای مش بندی شده متصل می‌شوند. با قرار دادن اسپیسرها در نقاط مشخص بر روی میلگردها، امکان تکان خوردن آنها کاهش می‌یابد. این روش در مواردی که بتن در حال دریافت ویبره است یا اسپیسرها به صورت عمودی قرار می‌گیرند، بسیار کاربرد دارد.

۳. اسپیسرهایی که دارای سوراخی در وسط خود هستند و میلگردی به داخل آن سوراخ وارد می‌شود. این امر باعث می‌شود که حتی در صورت تکان خوردن میلگرد، اسپیسر از آن جدا نشود.