اصطلاحات شیمی تخصصی و پرکاربرد

اکثر دانشجویان شیمی ، در سال های اول یادگیری، درگیر دوره آموزشی فشرده ای از اصطلاحات شیمی می شوند. از یادگیری واژه های مبهمی گرفته تا توضیح درک خویش از مفاهیمی به ساده ، یادگیری این لغات تخصصی مهندسی شیمی به یکی از دشوارترین مراحل وارد شدن به این عرصه تبدیل شده است.

کلمات و اصطلاحات شیمی

در ادامه لیستی از اصطلاحات تخصصی و پرکاربرد رشته شیمی که بر اساس حروف الفبا جمع آوری شده. برای مطالعه کلمات و اصطلاحات شیمی با پورتال جامع مهندسین ایران همراه باشید.

A

Adsorption (جذب)
جذب یک فرایند شیمیایی یا فیزیکی است که در طی آن مولکول ها، یون ها یا اتم ها در توده ای از گاز، مایع یا جامد جذب می شود.

Treatment (تصفیه)
در اصطلاحات شیمی تصفیه به معنی فیلتر کردن است. در واقع با تصفیه پالایش یا پاکسازی انجام میشود. مثلا تصفیه آب یا فاضلاب

Aeration (هوادهی)
در اصطلاحات تخصصی شیمی به منظور تهیه آب آشامیدنی از فرایندی به نام هوادهی استفاده میشود. معمولا در مواردی مانند حلال‌پوشی مایعات یا برای خارج ساختن گازهای نامطبوع مانند کلر و کربن دی‌اکسید در آب همچنین افزودن اکسیژن به آب برای تبدیل مواد نامطلوب به به اکسیداسیون نیز کاربرد دارد.

Affinity (میل ترکیبی)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی به نیروی جاذبه میان اتم های عناصر برای نگهداشتن آن ها در ترکیبی شیمیایی میل ترکیبی می گویند.

Antibiotic (آنتی بیوتیک)
آنتی بیوتیک به عنوان یک زیست کش به موادی گفته میشود که از میکرواوگانیسم‌ها گرفته شده و میکرواورگانیسم‌های دیگر را از بین میبرد و یا مانع رشد آن ها خواهد شد.

Antisolvent (ضد حلال)

Absolute humidity (رطوبت مطلق)
در اصطلاحات شیمی به مقدار وزنی بخار آب موجود در واحد حجم یا واحد وزن هوا میگویند.

Absorption capacity (ظرفیت جذب)

Absorption rate (سرعت جذب)

Accumulation factor (ضریب تجمع)

Acentric factor (ضریب بی‌مرکزی)
در اصطلاحات تخصصی شیمی یک کمیت است که بعد ندارد و در علم ترمودینامیک و برای توصیف ویژگی های گاز به کار برده می شود.

Acicular (سوزنی شکل)
بلورهای باریک و سوزنی مانند

Acid hydrolysis (هیدرولیز اسیدی)

Acid rain (باران اسیدی)
به باران و بارندگی های مشابه آن که به طور غیرمعمول اسیدی است.

Acid washing (اسیدشویی)
در اصطلاحات شیمی به معنی سطح سازی فلزات است که به منظور حذف ناخالصی‌هایی مانند الکل، آلودگی‌های غیر آلی، زنگ زدگی یا رسوب از سطح فلزات آهنی، مس، فلزات گرانبها و آلیاژهای آلومینیومی صورت میگیرد.

Activated carbon (کربن فعال)
در اصطلاحات شیمی به مواردی اطلاق میشود که کربنی با پوکی و سطح داخلی بالا دارند که به دلیل مساحت داخلی قابل توجه، ساختار پوک و منفذی، ظرغیت جذب بالا، قابلیت فعال سازی مجدد سطح و قیمت پایین در برابر جاذب های غیرآلی مثل زئولیتیک، ماده ای منحصر بفرد است. مهمترین کاربردهایی که این موارد دارد جداسازی بو، رنگ، مزه های دلخواه از آب در عملیات های خانگی و صنعت، بازیافت حلال، تصفیه هواه در ضنایع غذایی و شیمیایی و همچنین ماکن هایی مانند رستوران ها است.

Antifungal (ضد قارچ)
شامل داروهایی است که درمان و پیشگیری از عفونت های قارچی در پای ورزشکاران، درماتوفیتور و کاندیدیاز می شود.

Activation function (تابع فعالسازی)

Active alumina (آلومینای فعال)
در اصطلاحات تخصصی شیمی یکی از چندین نوع آلومینا است که به دلیل داشتن سطح تماس و تخلل بالا در صنایع از جمله نفت، گاز و پتروشیمی استفاده میشود. و یکی از بهترین روش های جاذب های مرطوب است.

Activity coefficient (ضریب فعال)

به مقداری کسری که میزان انحراف یون ها از رفتار ایده‌آل محلول را نشان می دهد. یکی از فاکتورهای اصلاحی که به غلظت‌های مولال اعمال می شود.

Additive (افزودنی)
در اصطلاحات تخصصی شیمی یک ماده افزودنی از آب، سنگدانه‌ها، مواد سیمانی و تقویت کننده‌های فیبری فراتر است و به منظور اصلاح ویژگی های مخلوط، سخخت شدگی و گیرش بتن به عنوان مواد تشکیل دهنده در بتن ها به کار گرفته میشود. پس از ترکیب به پیمانه اضافه خواهند شد.

Adjustable parameters (پارامترهای قابل تنظیم)

Alkaline Hydrolysis (هیدرولیز قلیایی)
هیدرولیز قلیایی مایعی غیرمستقیم است که DNA انسان یا سایر مواد ژنیتیکی را ندارد. پس از اینکه تصفیه و فیلتر در صنایع تاسیسات آبرسانی به چرخه آب طبیعی وارد می شود.

Alkanolamine (آلکانول آمین)
در اصطلاحات شیمی یک ترکیب آلی حاوی گروه عملکردی آمین و الکی است. معمولا بر اثر واکنش با آمین ها یا اپوکسیدها شکل میگیرند و کابردهای صنعتی زیادی دارند. آلکانول آمین‌های ساده به عنوان حلال، واسطه های مصنوعی و بازهای با جوش زیاد به کار برده می شوند.

Anaerobic condition (شرایط بی هوازی)

Anaerobic treatment (تصفیه بی هوازی)
در تصفیه بی هوازی، همانطور که از نامش پیداست فرایندهای بیولوژکی هستند که برای تصفیه فاضلاب صنعتی و بهداشتی انجام میشود که بدون حضور اکسیژن است.

Anodization (آندیزاسیون)
در اصطلاحات تخصصی شیمی به روش پوشش‌دهی گفته می شود که فلز زیرلایه به کمک جریان الکتریسیته و اعمال اختلاف پتانسیل در یک محلول الکترولیت، توسط اکسید خود پوشش داده میشود.

Aluminum (آلومینیوم)
به عنصری شیمیایی که عدد اتمی ۱۳ و نشان شیمی Al را دارد و چگالیش از سایر فلزات کمتر است می گویند. چگالی آلومینیوم یک سوم فولاد است.

B

Bioactive (زیست فعال شونده)
موادی که قابلیت کنش و واکنش با بافت زنده یا سازواره زنده دارند.

Basic chemicals (مواد شیمیایی پایه)
در اصطلاحات شیمی به موادی گفته می شود که برای تولید محصول نهایی به کار میبرند. این مواد شامل طیف وسیعی از محصولات هستند که یا در مجموعه پتروشیمی خلیج قارس در واحدهای پایین مورد استفاده قرار میگیرد یا اینکه به منظور تولید محصولات نهایی مستقیما به تولید کنندگان در سایر نقاط فروخته می شود.

Basicity (خاصیت بازی و قلیایی)
در اصطلاحات تخصصی شیمی به محیطی قلیایی یا بازی گفته می شود که دمای ۲۵ درجه سانتیگراد و PH آن از ۷ بیشتر باشد. بازها ترکیبی –OH را دارند و قوی‌ترین آن ها در ساختمانشان فلزات قلیایی دارند.

Batch reactor (راکتور ناپیوسته)
در این راکتورها ابتدا مواد اولیه به واکتور وارد می شوند و پس از اینکه واکنش‌ها در زمان مشخص انجام شد، محصولا یا محصولاتی که واکنشی نشان نداده‌اند از راکتور خارج خواهند شد.

Bioaccumulation (تجمع زیستی)
در اصطلاحات شیمی به معنی تجمع مواد سمی در موجودات زنده است که با گذشت زمان رخ میدهد. این مواد فلزات سنگین، سموم دفع آفات یا مواد شیمیایی آلی میتوانند باشند.

C

Chemistry (شیمی)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی به شاخه ای از علم گفته میشود که ساختار عناصر، ترکیبات اتم‌ها، مولکول‌ها و یون ها ،ساختار شیمیایی، خواص و رفتار مواد را بررسی میکند. همچنین تاثیر مواد بر یکدیگر و تغییرات ماده در حین انجام واکنش با مواد دیگر از که از خود بروز می دهد، را پردازش می کند.

Chemical (شیمیایی)
در اصطلاحات شیمی به حالتی از ماده گفته میشود که ترکیبی شیمیایی و ویژگی های ثابتی دارد. این مواد با روش های فیزیکی و بدون شکستن پیوندهای شیمیایی قابل تجزیه نیستند.

Crystallization (تبلور)
در اصطلاحات شیمی به جامدسازی اتم ها و مولکول‌ها و تبدیل آن ها به ساختاری منظم را تبلور میگویند.

Condensation (تراکم)
فرایندی است که در آن ماده تبدیل به گاز می شود. تراکم یک نوع تغییر فیزیکی است.

Casting solution (ریخته گری محلول)

Catalytic (کاتالیستی)

Catalyzer (کاتالیزور)
در اصطلاحات تخصصی شیمی کاتالیست ماده ای است که سرعت واکنش های شیمیایی با روش کاهش انرژی فعال سازی، بالا میبرد بدون آنکه خود در واکنش شرکت کند.

Cathodic chamber (محفظه کاتدی)
به فراهم کردن الکترون اضافی برای فلزی که در معرض خورده شدن است محفظه کاتدی می گویند.

Centrifuge (سانتریفوژ)
دستگاهی است که به کمک نیروی گریز از مرکز باعث میشود مواد از هم جدا شوند.

Chemical absorption (جذب شیمیایی)

Chemical synthesis (سنتز شیمیایی)
به فرایندی که در طی آن یک ماده به وسیله واکنش شیمیایی از مواد ساخته می شود.

Constant (ثابت)

Chlorination (کلر زنی)
یکی از روش های نصفیه آب کلر زنی است که کاربرد گندزدایی دارد. از ترکیبات کلر برای کشتن میکروارگانیسم های موجود در آب استفاده می شود.

Coating (پوشش دهی)
در اصطلاحات تخصصی شیمی به پوشش دادم بر روی سطوح اشیاء اشاره میکند.

Co-current (جریان همسو)
جریان موازی نیز نام دارد. در مبدل های حرارتی که جریان موازی هر دو سیال از یک سمت وارد شده و به موازات هم در طول لوله مبدل حرکت می کنند. در این حالت بیشترین انتقال حرارت در لحظه ورود سیال سرد و گرم شکل میگیرد و در خروجی دمایشان به هم نزدیک می شود. در ساده ترین نوع مبدل ها یعنی مبدل های دو لوله‌ای از این نوع جریان استفاده می شود.

Co-extrusion (اکستروژن همزمان)
در اصطلاحات شیمی فرایندی است که دو نوع ماده اولیه یا رنگ های متفاوت، همزمان در یک پروفیل اکستروژن شوند.

Cold forming (شکل دهی سرد)
در این شکل دهی نیروهای فوق العاده بزرگی برای شکل دادن قعطه نیاز داریم و ماده خام باید به اندازه کافی قابلیت چکش خواری را داشته باشد.

Combined diffusive (نفوذ ترکیبی)

Combustion (قابل اشتعال)
در اصطلاحات شیمی نتیجه فرایندی شیمیایی گرمازا است که میان یک ماده شوختنی و عامل اکسیدکننده است و در نهایت با تولید گرما و تغییر شیمیایی مواد اولیه همراه است.

D

Decomposition (تجزیه)
در اصطلاحات تخصصی شیمی تجزیه مواد شیمیایی به عناصر سازنده آن یا اجزاء ساده‌تر

Detectors (شناساگرها)
با استفاده از موادی به نام شناساگر شما می توانید تشخیص دهید که یک محلول اسیدی است یا بازی.

Dissolution (تست انحلال)
تست انحلال به شما نشان می دهد که یک ماده جامد (مانند انواع قرص و کپسول ها) در یک محیط مایع استاندارد چه مقدار مقاومت دارد و پایش را کنترل می کنند.

Distillation (تقطیر)
به کمک تقطیر میتوان توزیع اجزا بین دو فاز مایع و گاز را انجام داد. زمانی که مایعی به نقطه جوش میرسد قسمتی از مایع بخار میشود و به طرف چگالنده حرکت میکند.با جریان آب سرد بخار سرد شده و قطراتی حاصل می شود.

Distillation device (دستگاه تقطیر)
دستگاه تقطیر از شیشه ساخته شده است و از سه قسمت اصلی به نام های :

بالن تقطیر : دارای محلول بخار

کندانسور : دارای آب سرد برای خنک کردن بخار

بالن جمع‌آوری : برای جمع کردن قطرات سرد شده تشکیل شده است.

Double-junction electrode (الکترود دو اتصال)

Drag coefficient (ضریب مقاومت)
در واقع سازه ی واقعی تحت نیروی زلزله، ظرفیت بیشتری را نسبت به ظرفیت در نظر گرفته شده در طراحی از خود نشان خواهد داد. این موضوع ضریب مقاومت سازه است.

Dipolar (دوقطبی)
در اصطلاحات شیمی ترکیب دوقطبی زمانی است که یک مولکول از نظر بار خنثی باشد که دست کم یک بار مثبت و یک بار منفی را در خود حمل کند.

Daughter polymer (پلیمر فرعی)
پلیمر فرعی یا تخرین پذیر از فرآورده‌های فرعی مانند گاز، آب زیست توده و نمک های معدنی تشکیل شده است که از آمید، اتر و استر به وجود می آید.

Decilication (سیلیس زدایی)

Defibrillation (متوقف کردن فیبریلاسیون)
نوعی درمان برای نارسایی های قلبی است. یک دفیبریلاتور یک دوز جریان (VT) و تاکی کاردی بطنی بدون پرفیوژن (VF) بطنی الکتریکی (که شوک متقابل هم نام دارد) به قلب می رساند.

Degree of saturation (درجه اشباع)

Detergent (پاک کننده، شوینده)
در اصطلاحات شیمی به موادی که ذره های چربی و چرک را از پارچه ها و سایر اجسام دیگر پک کند شوینده نام دارد و در انواع مختلفی تهیه می شود.

Dewatering efficiency (راندمان آبزدایی)

Dichlorophenol (دی‌کلروفنول)
ماده ای شیمیایی که شناسه پاب‌کم ۸۴۴۹ دارد. جرم مولی آن ۱۶۳/۰۰ g/mol است و شکل ظاهری آن جامد بلوری سفید میباشد.

Die swell (تورم قلب)

Dietary supplements (مکمل های خوراکی)
مکمل های خوراکی، غذایی، رژیمی یا تغذیه ای موادی را در بدن انسان تامین میکنند که شاید در رژیم غذایی آنها را به اندازه کافی دریافت نکند. این مکمل ها ویتامین ها، مواد معدنی، گیاهان دارویی، پروتئین ها، اسیدهای آمینه و آنزیم ها میباشند.

Difference equations (معادله تفاضلی)
معادله ای که بیان کننده یک یا چندین متغیر وابسته و مشتق های مرتبه های مختلف متغیرها.

Differential thermal analysis (آنالیزگر گرماسنجی تفاضلی)
در اصطلاحات شیمی به نوعی از گرماسنجی فشار ثابت اطلاق می شود که برای آنجام آزمایش های معمول در داروسازی و علم مواد به کار برده می شود.

Diffusion coefficients (ضرایب نفوذ)
در اصطلاحات تخصصی شیمی ضریب نفوذ تابعی از سیال، اندازه مولکول منتشر شده، دما، انسداد انتشار توسط ساختار منافذ در رسوبات یا سایر مواد و میزان اختلاط آب است.

Dipolarophile (دوقطبی دوست)

E

Extraction (استخراج)
در اصطلاحات شیمی به فرایندی که در آن جداسازی اتفاق می افتد.

Emulsification (امولیسون)
در اصطلاحات تخصصی شیمی نوعی چسب‌سان مایع در مایع میباشد که در آن قطره های ریز یک مایع مانند آب در مایعی دیگر مانند روغن پراکنده میشوند، بدون آنکه با یکدیگر درآمیزند.

Electrochemical process (فرایند الکتروشیمیایی)
این فرایند پیچیده با کمک چند مگانیسم به صورت همزمان موجب حذف مقدار بالایی آلاینده از فاضلاب ها می شود.

Electromagnetic field (میدان مغناطیس)
در اصطلاحات شیمی حاصل تاثیر دو میدان الکتریکی برای بارهای مثبت و منفی بر روی هم باعث ایجاد میدان مغناطیسی میشود.

Electron beam scanner (پویشگر پرتوی الکترونی)

Electrosorb (جذب الکتریکی)

Entrainer (بهبود دهنده حلالیت)
در اصطلاحات تخصصی شیمی سومین ماده‌ای که به عنوان شکننده آزئوتروپ به سیستم اضافه می شود.

Environmental chamber (محفظه محیطی)
محفظه آب و هوایی نیز نام دارد. محفظه ای که تست اثرات محیطی خاص بر روی محصولات بیولوژیک، محصولات و قطعات صنعتی، مواد اولیه و دستگاه های و تجهیزات الکترونیکی مورد استفاده قرار میگیرد.

Enzyme amylase (آنزیم آمیلاز)
این آنزیم ها در دسته گلیکوزید هیدرولاز قرار دارد که باعث تجزیه زنجیره‌های کربوهیدرات‌ها مثل نشاسته می شود.

Enzyme immobiliza (تثبیت آنزیم)
این آنزیم به مواد بی اثر و نامحلولی مانند آلژینات کلسیم متصل میشود. این اتصال سبب میشود تا در تغییر شرایطی مانند تغییر pH یا دما مقاومت کنند.

Enzyme loading (بارگذاری آنزیم)

Enzyme hydrolysis (هیدرولیز آنزیمی)

Equilibrium condition (شرط تعادل)
در اصطلاحات شیمی شرط تعادل در یک سیستم مختصات مرجع در تعادل است زمانی که تمام نیروهای خارجی از جمله گشتاورها که بر آن وارد می شوند متعادل باشند.

Exhaust system (سیستم خنک کننده)

Exothermic (گرمازا)
به واکنش یا فرایندی که انرژی را از سیستم به محیط اطراف آن تخلیه می کند که معمولا به شکل گرما، نور مانند جرغه، شعله یا فلش ،برق مانند باتری یا صدا مانند انفجار در هنگام سوزاندن هیدروژن شنیده میشود، است.

Experimental data (داده های تجربی)

F

Flux (جریان، ریزش)
در اصطلاحات شیمی جریان به معنی حرکت الکترون‌ها در مسیر مشخصی مانند یک سیم که الکترون ها از آخرین ظرفیت جدا شده و در یک مسیر حرکت می کنند.

Fatty acid (اسید چرب)
اسید چرب، اسیدی کربوکسیلیت است که زنجیر بلند و خطی آلیفاتیک دارد. جنس این زنجیر میتواند از جنس چربی اشباع شده یا چربی اشباع نشده باشد.

Fermentation (تخمیر)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی تخمیر عبارت است از فرایندی متابولیک که در آن قندها به اسیدها، گازها یا الکل تبدیل میشود.

Fractionation (جز به جز کردن)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی به تکنیکی که هدف خالص سازی اندامک‌ها را انجام میدهد. در جز به جز کردن سلول‌ها و اندامک‌های اصلی از یکدیگر میباشد.

Fractionator (تفکیک کننده، تقطیر جزء به جزء)
در اصطلاحات شیمی تفکیک کننده یا تقطیر جز به جز روشی برای جداسازی بخش های سازنده یک مخلوط یا شکستن ترکیبی شیمیایی از طریق حرارت دادن و بالا بردن دمای محلول است.

Free volumes (فرایندهای جداسازی)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی جداسازی شامل فرایندی است که محلول مواد شیمیایی یا مخلوط را به دو یا چند محصول متمایز می نماید.

Fugacity (فوگاسیته)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی نعی فشار جزئی است که ثابت تعادل را دقیقا محاسبه می کند و جایگزین فشار جزئی می نماید.

Fluid catalytic cracking (شکاف کاتالیستی سیالی)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی یکی از مهمترین فرایندهای تبدیل کاتالیستی در جهان به شمار میرود که در آن مواد سنگین و کم ارزش بع موادی سبک‌تر و با ارزش مبدل میگردد.

Fluid loss (عصاره سیال)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی عصاره سیال یا کنترل از دست دادن سیالات، فرآیند کنترل یا کاهش میزان فیلتراسیون که از محیط فیلرت عبود می کند تعریف میشود.

Field-width (عرض میدان)

Film diffusion (نفوذ لایه ای)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی زمانی که جرم در اثر انتقال اتم ها جابجا میشود یا به عبارت دیگر جابجایی ماده در انتقال اتمی اتفاق افتاده باشد، نفوذ لایه ای نام دارد.

Finite-difference (تفاضل محدود)
در اصطلاحات انگلیسی تفاضل محدود بیان عبارت ریاضی f(x + b) – (x + a) است. اگر یک تفاضل محدود بر b – a تقسیم کنیم، خارج قسمت تفاضلی داریم.

Flash dryer (خشک کن بادی)
در اصطلاحات شیمی به نوعی مخلوط خشک‌کن با سرعت پایین و گرمایش صورت میگیرد.

Flash point (نقطه اشتعال)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی کمترین دمایی است که در آن ماده، بخاری قابل احتراق ساطع کند. برای اندازه‌گیری نقطه اشتعال به یک منبع احتراق نیاز دارید.

Fluid bed (بستر سیال)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی به فرایندی که در طی آن ذرات جامد جهت انجام فعل و انفعالات شیمیایی یا فیزیکی، در داخل جریانی از سیال تحت فشار به صورت سیال و معلق درمی‌آید.

G

H

I

Interaction (برهم کنش)
زمانی که دو یا چند چیز، با هم به کنش و واکنش میپردازند، از نظر علم فیزیک آن ها با هم اندرکنش یا برهم کنش دارند.

J

K

L

Ladie-stamping (قالب گیری حدیده‌ای)

M

Molecules (مولکول ها)
کوچک ترین ذره یک ماده شیمیایی خالص که ویژگی های آن ماده را دارد.

Method (روش ها)
از روش ها برای تعیین هویت و مقدار آنالیت ها در زمینه شیمی استفاده می شود که به روش های کلاسیک و ابزاری میتوان تقسیم کرد.

N

Neutralization (خنتی سازی)
به فرایندی شیمیایی که در آن یک اسید و یک باز با یکدیگر به شکل کمی واکنش می دهد.

O

Oxidation (اکسایش)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی که نام کلی واکنش های شیمیایی را در بر میگیرد که در نهایت سبب تغییر عدد اکسایش اتم ها می شوند.

P

Process (فرایند)
فرایند شیمیایی به معنی چگونگی تبدیل یک یا چند ماده به مواد دیگر است.

Q

R

Reaction (واکنش)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی واکنش شیمیایی به معنی تغییر ساختار ذره‌های تشکیل دهنده مواد اولیه است.

Reactor (راکتور)
وسیله است که واکنش های شیمیایی در آن انجام می شود و در طی این مراحل، مواد اولیه خام به محصولات مورد نیاز تبدیل خواهد شد.

Resistant (مقاوم)
در اصطلاحات انگلیسی شیمی میزان مقاومتی که مواد در برابر اسیدها و بازها از خود نشان می دهند.

S

Solution (محلول)
در اصطلاحات انگلیسی به مفهوم ترکیب همگن دو یا چند ماده می گویند.

T

Temperature (دما)
به عنوان یک کمیت فیزیکی شناخته می شود که میزان گرمی و سردی را مشخص می کند. دما با دماسنج قابل اندازه گیری است.

U

V

W

X

V

Z

 

منبع: tarjomer