معرفی رشته مهندسی صنایع

رشته مهندسی صنایع یکی از رشته‌های مهندسی است که با اثربخشی، کارایی، کیفیت و بهبود کالاها، خدمات و فرآیندها ارتباط دارد. داوطلبانی که به دنبال قبولی در این رشته هستند باید به درس ریاضی و فیزیک اهمیت زیادی بدهند و این درس‌ها را با دقت زیادی مطالعه کنند.

رشته مهندسی صنایع در مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری دارای گرایش‌های مختلفی است و داوطلبان با توجه به نوع علاقه خود می‌توانند یکی از گرایش‌ها را انتخاب کنند. این رشته جزو رشته‌های 1 زیرگروه ریاضی محسوب می‌شود و داوطلبان باید با توجه به ضرایب این زیرگروه درس‌ها را مطالعه کنند. پورتال جامع مهندسین ایران در این مطلب به سراغ معرفی رشته مهندسی صنایع می‌رود و بازار کار این رشته را به داوطلبان عزیز معرفی می‌کند.

معرفی رشته مهندسی صنایع

با پیشرفت سریع علوم و پیچیدگی روز افزون آن بالطبع سیستم های تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته است در نتیجه این پیشرفت اداره صحیح و مناسب اینگونه واحدها به صورت سیستماتیك مستلزم بكارگیری تكنیك های علمی و پیشرفته می باشد .

حجم تولید و گستردگی خدمات آن چنان است كه رشته های مهندسی سنتی از قبیل شیمی ، راه و ساختمان ، برق ، مكانیك و غیره  پاسخگوی كلیه مسائل این سیستمها نمی باشند چرا كه هر كدام از این رشته­ها ویژگی خاصی را شامل می شوند كه معمولا اسامی آنها مبین ماهیت آنهاست اما مشكل عمده ای كه وجود دارد ارتباط میان این رشته ها و تعیین جایگاه دقیق و درست آنها در كنار هم در صنعت است.

كه از همین جا نیاز به یك ارتباط دهنده احساس می شود كه برای جبران چنین كمبودی در قرن بیستم و به ویژه در چند دهه اخیر از پیوند رشـــته های علوم ، مدیریت ، اقتــصاد و رشته­های مهندسی، رشته جدیدی به نــام   ” مهندسی صنایع ” ( Industrial engineering  ) به وجود آمده است كه وظیفه یك ارتباط دهنده بین رشته های مختلف را به عهده دارد .

بنابراین در این رشته درسهایی از تمام رشته های مذكور وجود دارد تا یك مهندس صنایع برای پیوند بهتر رشته­ های مختلف با آنها آشنا باشد .

 

گرایشها

رشته صنایع دردوره ی کارشناسی دارای چهارگرایش زیر است:

• برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها
• تولید صنعتی
• تکنولوژی صنعتی
• ایمنی صنعتی

البته گرایش‌های ذکرشده در سطح کارشناسی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد، چرا که دانشجویان هر یک از گرایش‌های فوق از میان 140 واحدی که دردوره‌ی کارشناسی می‌گذارنند تنها 30 واحد متفاوت با یکدیگر دارند.

دانشجویان می توانند واحدهای متفاوت را نیز در 9 واحد اختیاری خویش انتخاب کرده و بگذرانند. برای مثال فارغ‌التحصیل گرایش تولید صنعتی می‌تواند به جای گرایش تحلیل سیستم‌ها فعالیت کند .

گرایش تکنولوژی صنعتی

گرایش تکنولوژی صنعتی با بینش و دیدی فنی تر از گرایش قبلی به مسایل نگاه می کند. کارشناسان این رشته که از نظر فنی نزدیک تر به مهندسین مکانیک (مخصوصا گرایش ساخت و تولید) می باشند ،آگاه به مسایل بهینه سازی ساخت وساز و فراورده های صنعتی و نیز نگهداشت و راه اندازی فنی واحدهای اجرایی هستند.

دارای توانایی هایی از قبیل انتقال و مدیریت تکنوژی همین طور حفظ وحراست از آن هستند که به مدد امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در جهت حفظ و نگهداشت نظام فنی و اجرایی گام برمی دارند ،

با مدیریت تکنولوژی های در دسترس ، یا مواردی که در قالب انتقال تکنولوژی بده بستان می شود سعی در افزودن کمیت و کیفیت فراورده ها و نیز بهره برداری مؤثر از امکانات در دسترس دارند .

با استفاده از تجهیزات کامپیوتری و مدارهای منطقی قادر هستند طیف وسیعی از خواست های اجرایی بشر را که بدلیل محدودیت های انسانی به سهولت قابل تحقق نمی باشند را عینیت بخشند.

آنها ازمرحله ی طراحی یک ایده ونمونه سازی آن گرفته تا مرحله ی ساخت وتدارک ، امکانات تولید ، همین طورمدیریت مراحل اجرایی ، توان خدمت رسانی را دارند. ضمنا ضایعات ومنابع بروزآنها را شناسایی می کنند و می توانند تأثیرات گوناگون آنها را مورد سنجش و ارزیابی قراردهند در واقع هدف این گرایش تربیت تکنولوژیست های کارخانه است .

گرایش تولید صنعتی

گرایش تولید صنعتی فن به کارگیری مهارتهای تکنیکی- اقتصادی و استفاده ی موثر و نظام یافته از نیروی انسانی، زمان، ماشین آلات، ساختمان و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت مطلوب است.

مهندس تولید صنعتی با استفاده از علوم مختلفی که کسب کرده قادر است با تجزیه و تحلیلی که پیرامون برنامه ریزی تولید، کنترل و مدیریت پروژه، کنترل کیفیت، بهبود کارایی تولیدو نیز طرح ریزی های گوناگونی که درواحدهای اجرایی انجام می دهد.

امکان موثر تر به تولید رسیدن فراورده ها یا عرضه مطلوب تر خدمات راپدید آورد انتخاب ترکیب مناسب ازمحصولات تولیدشده توسط یک کارخانه برای به حداکثر رساندن سود کارخانه، قسمت‌های مختلف یک کارخانه به چه ترتیبی ساخته شوند تا حداقل جابجایی مواد ومحصولات رابا حداقل ضایعات داشته باشند،

تدابیرلازم برای ثبات کیفیت محصولات کارخانه ،برنامه ریزی و کنترل موجودی ها،کنترل کیفیت،راه های موثربه تولیدرسیدن فراورده ها یاعرضه مطلوب ترخدمات ازکارهایی است که یک مهندس تولید صنعتی می تواند انجام دهد او می تواند به گونه ای یک نظام اجرایی را برنامه ریزی کند که چند هدف متفاوت و گاه متضاد درقالبی بهینه تحقیق پیدا نماید .

گرایش ایمنی صنعتی

گرایش ایمنی صنعتی یکی ازگرایش های تازه تأسیس مهندسی صنایع درایران می باشد . تکنیک ایمنی صنعتی به وسیله ی مهندسین قابل اعتماد برای اولین بار دراواخرسال 1962میلادی جهت ارزیابی ایمنی سیستم های نظامی و تعیین مشکلات ناشی از غیرنرمال کارکردن آنها پایه گذاری شد.

بعد از آن استفاده ازاین روش به سرعت افزا یش یافت،به طوری که در ایالات متحده ی آمریکا و فرانسه ازآن به ترتیب برای ارزیابی ایمنی هواپیماهای کنکورد وایرباس استفاده شد و بعدها نیزاین تکنیک به ارزیابی ایمنی صنایع هسته ای توسعه یافت .

شاید تصوراینکه ایمنی و بهداشت حرفه ای می تواند نقش بسزایی در بهره وری بسیاری ازواحدهای صنعتی داشته باشد برای اکثرافراد مشکل باشد.

بدیهی است با وجود تمام مزایا و منافعی که گسترش و توسعه صنعت برای نسل بشربه دنبال داشته است، سرمنشاخطرات ونارسائی های مختلف نیزبوده است که آمارنگران کننده وبعضاوحشتناک حوادث کوچک وبزرگ که هرلحظه درگوشه ای ازاین دنیای پهناور رخ می دهد بیان کننده ی همین امراست .

این گرایش تلفیقی از مهندسی و بهداشت می باشد و مهندسین این گرایش با کاهش آسیب ها و خطرات انسانی محیط کار،ماشین آلات، مواد خام ونظم ونظافت کارگاهی سعی بربهره ور کردن واحدهای صنعتی یک کارخانه را دارند . برای توضیح بیشترفرض کنید.

اگر یک فرد درکارخانه دچار صدمه ای شود عواقبی همچون افسردگی فرد و سایر کارکنان،ازکارافتادگی، به وجود آمدن محدودیت های اقتصادی برای فرد، توقف دستگاه یا قسمتی که فرد مشغول است(حتی برای مدتی کوتاه )،افزایش مخارج (درمانی و تعمیری) آن واحد ودر نتیجه کاهش کیفیت و بهره وری را به دنبال دارد.

گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها

گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها تا حدودی جنبه نرم‌افزاری دارد و بیشت ربه ارائه‌ی راه‌کارهای سیستماتیک می‌پردازد.

درواقع هدف این گرایش تربیت کارشناسانی است که بتوانند با بهره‌گیری از روش‌های جدید و سیستماتیک ومدل‌های ریاضی، مسائل واحدهای صنعتی را تجزیه و تحلیل نموده و بیشترین رهنمودها را برای استفاده از منابع موجود در عملکرد اجزاء تشکیل سیستم ارائه بدهند.

برای توضیح بیشتر مهندس تحلیل سیستم‌ها در واقع اطلاعات جمع‌آوری‌شده را با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف و مدل‌های ریاضی تجزیه و تحلیل نموده، موارد به‌دست آمده را تنظیم و ثبت کرده و در اختیار واحدهای مختلف قرار می‌دهد. برای مثال در یک سیستم صنعتی با جمع‌آوری اطلاعات و هماهنگ کردن ارگان‌ها و سیستم‌های مختلف(سیستم‌های کیفیت، سیستم‌های مالی، سیستم‌های تدارک، سیستم‌های حسابداری و…) و ارائه چارتی کامل از آن‌ها سعی برآن دارد

تا سیستم‌ها را از نظر مدیریت زمانی(زمان‌سنجی) بهبود بخشیده، تقسیم کار را به بهترین نحو بین نیروی انسانی و ماشین‌آلات انجام داده تا بیکاری در سیستم‌ها کاهش یابد (در مورد ماشین‌آلات به بررسی و ثبت نواقص، ضعف قطعات و علت از کارافتادگی آن‌ها می‌پردازد) خط تولید را موازنه کرده ونقاط گلوگاهی را مشخص می‌نماید تا خروجی با حداقل هزینه، بهبود یافته و متعادل شود. مهندسی تحلیل سیستم‌ها نسبت به سایر گرایش‌ها به بررسی جامع‌تر و کلان‌تر پروژه‌ها و سیستم‌ها می‌پردازد.

مهندسی صنایع در ایران

در سال 1336 رشته مهندسی صنایع با نام رشته ماشین افزار تا مقطع کارشناسی ارشد در هنرسرای عالی در کنار رشته‌های جوش و مکانیک و عمران ( راه و ساختمان ) تدریس شد.

به دنبال تأسیس این مرکز تعلیم و تربیت حرفه‌ای، هنرستان صنعتی نمونه و دانش سرای عالی صنعتی پا به عرصه وجود گذاشتند که دوره‌های سه ساله كارشناسی برگزار می‌نمودند. در سال 48 نام رشته تغییر کرد و ماشین افزار تبدیل به تولید شد و هم اکنون نیز آن را به نام مهندسی صنایع می‌شناسیم .

وضع ادامه تحصیل

کلیه فارغ التحصیان در تمامی گرایش های فوق میتوانند در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هم شرکت کنند و چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور به ادامه تحصیل بپردازند.

 

دروس این رشته

دروس‌ مشترک‌ در‌ گرایش‌های‌ مختلف‌ مهندسی‌ صنایع‌:

ریاضی‌، معادلات‌دیفرانسیل‌، برنامه‌نویسی‌ کامپیوتر، محاسبات‌ عددی‌، فیزیک‌ ، شیمی‌ عمومی‌ ، مبانی‌ مهندسی‌ برق‌ ، اقتصاد مهندسی‌، نقشه‌کشی‌ صنعتی‌ ، استاتیک‌، مقاومت‌ مصالح‌، علم‌ مواد، اقتصاد عمومی‌ ، اصول‌ حسابداری‌ و هزینه‌یابی‌، ارزیابی‌ کار و زمان‌، طرح‌ریزی‌ واحدهای‌ صنعتی‌، برنامه‌ریزی‌ و کنترل‌ تولید، موجودی‌ها‌ ، کنترل‌ پروژه‌، کنترل‌ کیفیت‌ آماری‌، تحقیق‌ در عملیات‌ ، روش‌های‌ تولید ، تئوری‌ احتمالات‌ و کاربردهای‌ آن‌، آمار مهندسی‌، آزمایشگاه‌ اندازه‌گیری‌ دقیق‌، کارگاه‌ ماشین‌ابزار ، کارگاه‌ عمومی‌ جوش‌، کارگاه‌ ریخته‌گری‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ و تحلیل‌ سیستم‌‌ها

زبان‌ تخصصی‌، برنامه‌ریزی‌ حمل‌ و نقل‌، اصول‌ شبیه‌سازی‌، تحلیل‌ سیستم‌ها، کاربرد کامپیوتر در مهندسی‌ صنایع‌، پروژه‌ پایانی‌، اصول‌ مدیریت‌ و تئوری‌ سازمان‌، کارآموزی‌، سیستم‌های‌ اطلاعاتی‌ و کنترل‌ مدیریت‌ .

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تکنولوژی‌ صنعتی‌

• ماشین‌های‌ افزار 
• قید و بندها (جیک‌ و فیکسچر)
• طراحی‌ قالب‌ 
• کنترل‌ عددی‌
• مونتاژ مکانیکی‌
• عملیات‌ حرارتی‌
• زبان‌ تخصصی‌
• پروژه‌

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ ایمنی‌

• ایمنی‌ در برق‌
• اعلام‌ و اطفاء حریق‌
• دیگ‌ها و ظروف‌ تحت‌ فشار
• عوامل‌ شیمیایی‌ محیط‌ کار
• عوامل فیزیکی محیط کار
• حفاظت‌ صنعتی‌ (ایمنی‌ صنعتی‌)
• مهندسی‌ احتراق‌
• گازرسانی‌

این رشته در زیرگروه ۱ رشته های فنی قرار دارد و ضرایب دروس در این زیر گروه به صورت زیر است :

• ریاضی : ۴
• فیزیک : ۳
• شیمی : ۲

وظایف مهندس صنایع

تحلیل و بررسی سیستم ها، بازنگری جدول زمانبندی تولید، مشخصات فنی، جریان کار تولید و سایر اطلاعات برای درک روش ها و فعالیت های بخش تولید یا خدمات سنجش، چگونگی تولید محصولات یا ارائه خدمات با حداکثر کارآیی، توسعه سیستم های کنترل مدیریت برای برنامه ریزی مالی و تحلیل هزینه ها به شکل موثرتر، انجام روش های کنترل کیفیت برای حل مشکلات تولید و کاهش هزینه، همکاری با مشتریان و مدیریت برای افزایش استانداردهای طراحی و تولید، طراحی سیستم های کنترلی برای هماهنگی فعالیت ها و برنامه ریزی تولید برای اطمینان از کیفیت مناسب محصولات ،آموزش مدیران، سرپرستان و کارگران در صورت نیاز، رعایت کلیه اصول ایمنی در کار

مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندسی صنایع

به علت ارتباط نزدیک این‌ رشته با مدیریت دانشجو باید توانایی‌های‌ مدیریتی‌ هم داشته‌ باشد و قدرت‌ تحلیل‌ و درک‌ بالایی‌ داشته‌ باشد. دانشجویان‌ رشته‌ مهندسی‌ صنایع‌ باید در دو درس‌ ریاضی‌ و فیزیک‌ قوی‌ باشند. خصوصا در ریاضیات‌ جدید که‌ آمار و احتمالات‌ این‌ درس‌ تا حدی‌ به‌ مهندسی‌ صنایع‌ مربوط‌ می‌شود و در ضمن باید از خلاقیت‌ و نوآوری‌ نیز برخوردار باشد.

در مهندسی صنایع داشتن یکسری از مهارت و توانمندی ها ضروری است. برخی از این توانمندی های کلی عبارتند از :

• توان حل مساله
• مهندس صنایع ذهن پویا و جستجوگر
• خلاقیت و نوآوری
• مهارت های ارتباطی خوب
• داشتن توان مدیریتی
• توان تجزیه و تحلیل مناسب
• توان علمی خوب در ریاضی، آمار و فیزیک
• کار تیمی
• توانایی تحمل فشار کاری زیاد
• دقت و توجه به جزئیات
• توان مدیریت زمان
• تسلط به زبان انگلیسی

مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی صنایع

نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهمترین وسایل مهندسی صنایع اگر نگاهی به آگهی های استخدام مهندسی صنایع بیندازیم متوجه می شویم که بسیاری از شرکت ها لازمه استخدام این افراد را تسلط بر نرم افزارهای این رشته دانستند.

پس اگر می خواهید در شغل مهندسی صنایع موفق باشید و بیکار نمانید و درآمد خوبی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی صنایع داشته باشید باید کار با نرم افزارهای تخصصی مهندسی صنایع را یاد بگیرید.

مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی صنایع

• MSP – Microsoft Project
• TL6 – Time Line
• HPM-Harvard Project Manager
• COMLAD
• Factory Flow
• Minitab
• SPSS
• Statistica
• GAMS – General Algebraic Modeling System
• LINDO
• LINGO
• QSB
• AutoMod
• Siman
• Taylor
• VISIO – Visio For Business Graphics
• MS PowerPoint

تحصیلات لازم برای ورود به حرفه مهندس صنایع

افرادی که در تمامی مقاطع مهندسی صنایع (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و مدیریت صنعتی فارغ التحصیل می توانند وارد حوزه کاری شوند. دوره های تخصصی و مدیریتی زیادی متناسب با آخرین دستاوردها و یافته های حوزه مهندسی صنایع، در موسسات و مراکز آموزشی معتبر کشور مثل سازمان مدیریت صنعتی برگزار می شود که شرکت در آنها برای مهندسان صنایع خیلی میتواند خوب باشد و در پیشرفت شغلی آنها موثر خواهد بود.

---

 

سوالات متداول در مورد معرفی رشته مهندسی صنایع

1) آیا رشته مهندسی صنایع سخت است؟
جواب این سوال بستگی به علاقه داوطلبان دارد. اما در حالت کلی می‌توان گفت که این رشته دشوارهای‌های زیادی برای داوطلبان ندارد.

2) این رشته در کدام زیرگروه ریاضی قرار دارد؟
رشته مهندسی صنایع در زیرگروه 1 ریاضی قرار دارد. داوطلبان باید درس ریاضی با ضریب 4، درس فیزیک با ضریب 3 و درس شیمی با ضریب2 پاسخ دهند.

3) آیا امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر در این رشته وجود دارد؟
بله داوطلبان می‌توانند در گرایش‌های مختلف کارشناسی ارشد و دکتری به ادامه تحصیل بپردازند.