بررسی جامع انواع سایز کابل‌های برق
یکی از دستاوردهای بزرگ بشر، بهره‌گیری از انرژی الکتریکی است که از گذشته تا به حال نقش مهمی در زندگی ما ایفا کرده است. برای استفاده بهینه از این نوع انرژی، باید از تجهیزات و وسایل مناسبی استفاده کرد که هم می‌توانند جریان برق را به صورت ایمن منتقل کنند و هم امکان بهره‌برداری از آن را به‌خوبی فراهم کنند.
یکی از تجهیزات الکتریکی پرفروش، کابل‌های برق هستند، که در صنایع مختلف به‌عنوان وسیله جابجایی و توزیع انرژی الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کابل‌های برق از یک یا چند رشته سیم برق تشکیل شده‌اند که در کنار هم قرار می‌گیرند. رشته‌های سیم با یک لایه حفاظتی که به‌عنوان روکش کابل شناخته می‌شود، پوشانده شده‌اند. انواع مختلفی از کابل‌های برق با توجه به نوع مصرفی که دارند، در سایزبندی‌های متفاوتی تولید و عرضه می‌شوند.
سایز کابل برق با توجه به جنس عایق، نوع هادی، سطح مقطع و دیگر ویژگی‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. تمامی کابل‌ها سطح تحمل مشخصی برای عبور جریان برق دارند و میزان جریان و باری که کابل‌ها حمل می‌کنند باید متناسب با سایز آنها تعیین شود.
آشنایی با انواع سایز کابل برق، می‌تواند در به‌کارگیری بهینه آنها و کم کردن مصرف برق کمک‌کننده باشد. در این راستا، در صورتی که می‌خواهید با انواع سایز کابل برق آشنا شوید و درباره کاربرد هر یک از آنها بیشتر بدانید، با پورتال جامع مهندسین ایران همراه باشید.
کابل برق چیست؟
کابل برق، یکی از ابزارهایی است که برای انتقال برق به کار می‌رود. این کابل‌ها از یک یا چند رشته رسانای فلزی تشکیل شده‌اند و روی آنها یک لایه عایق به عنوان روکش قرار دارد که به آن هادی معروف است.
هادی کابل ممکن است از نوع مسی یا آلومینیومی باشد، اگرچه از مواد دیگری نیز برای تولید هادی استفاده می‌شود که کمتر متداول هستند، مانند فولاد. همچنین، انواع مختلفی از کابل برق وجود دارند که می‌توانند از یک رشته سیم روکش‌دار یا چند رشته سیم روکش‌دار تشکیل شوند. در کل، وقتی یک یا چند رشته سیم برق در کنار هم قرار گرفته و با یک لایه خارجی عایق پوشیده شوند، کابل برق شکل می‌گیرد.
اهمیت سایزبندی کابل برق
سایزبندی کابل‌های برق در صنایع، ساختمان‌ها و وسایل برقی با یکدیگر متفاوت است. اگر سایز کابل متناسب با محل قرارگیری آن درست تعیین نشود، ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند آتش‌سوزی، افت ولتاژ، افت فشار و کاهش جریان شود؛ در نتیجه، وسایل الکتریکی ممکن است آسیب ببینند و مجبور به پرداخت هزینه‌های بالایی برای تعمیر یا تعویض آنها شوید.
برای مثال، استفاده از کابل‌های با سطح مقطع بالا در مکان‌هایی با مصرف خانگی، ممکن است با مشکلاتی مانند افزایش مصرف برق یا آسیب به وسایل الکتریکی روبرو شوید. زیرا کابل‌های با سطح مقطع بالا برای انتقال جریان با فشار زیاد مناسب هستند و بیشتر در کارهای صنعتی کاربرد دارند.
اگر سیم و کابل برق تناسبی با میزان جریانی که در هر محیط منتقل می‌شود، نداشته باشد، عملکرد مناسبی ارائه نمی‌دهد. در شرایطی که سیم و کابل متناسب با کلیدهای روشنایی انتخاب نشود، نمی‌توان از آنها در محل موردنظر استفاده کرد و در صورت استفاده، خطرات زیادی برای شما و سلامت سیستم به وجود خواهد آمد. به همین خاطر، توصیه می‌شود قبل از خرید سیم و کابل برق، سایز مورد نیاز برای محیط مورد استفاده را مشخص کنید.
روش تشخیص سایز مناسب کابل برق
همان‌طور که می‌دانید سایز کابل باید با محیطی که قرار است از آن استفاده شود، تناسب داشته باشد؛ در صورتی که این اصل رعایت نشود، مشکلات جبران‌ناپذیری رخ خواهد داد. برای پیدا کردن سایز کابل برق متناسب با جریان عبوری، اعدادی بر روی کابل درج شده است که از طریق این اعداد بخش‌های مختلف کابل معرفی می‌شود.
به‌وسیله اعدادی که روی کابل دیده می‌شود، می‌توانید تعداد رشته‌های کابل، سیم‌های نول به کار رفته در کابل و سطح مقطع آن را تشخیص دهید. اولین عدد از سمت چپ که روی کابل درج شده است، تعداد رشته‌های هادی به کار رفته در کابل برق را نشان می‌دهد و عدد بعد از آن سطح مقطع کابل برحسب میلی‌متر را مشخص می‌کند. برای مثال، اگر روی کابل برق عدد ۲۳ درج شده است، عدد ۲ نشان‌دهنده آن است که دو رشته سیم هادی در کابل به کار رفته و عدد ۳ نشان می‌دهد سطح مقطع آن سه میلی‌متر است.
اگر اعداد درج شده روی کابل قابل مشاهده نیستند، می‌توانید با برش دادن سیم به شکل عمودی، اندازه کابل برق را به دست آورید. یکی دیگر از روش‌های تشخیص سایز کابل برق، اندازه‌گیری قطر سطح مقطع آن است. توجه داشته باشید که اندازه‌گیری قطر سطح مقطع باید به واحد اینچ و بدون در نظر گرفتن عایق انجام شود.
جدول سایز کابل برق بر حسب آمپر
اگر می‌خواهید از کابل‌های برق استفاده کنید و در عین حال امنیت و عمر مفید کابل‌کشی ساختمان را به حداکثر برسانید، باید سایز مناسب کابل برق را بر اساس آمپر مشخص کنید. در زیر، دو جدول سایزبندی کابل برق برای کابل‌های توکار که در دیوار استفاده می‌شوند و کابل‌های روکار که در تأسیسات برقی کاربرد دارند، قرار دارند. با استفاده از این جداول، می‌توانید سایز مناسب کابل برق را برای جریان موردنظر مشخص کنید.
توصیه می‌شود که قبل از استفاده از هر نوع کابل برق، سایز آن را بر اساس جدول مربوطه مشخص کرده و از کابل با سایز مناسب برای جریان موردنظر استفاده کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا از خطراتی مانند آتش‌سوزی، افت ولتاژ و کاهش جریان جلوگیری کنید و از عمر مفید کابل‌کشی ساختمان نیز بهره‌مند شوید.
کابل‌های توکار:
| اندازه کابل | سایزبندی برحسب آمپر |
| ۱ میلی‌متر | ۸ |
| ۱.۵ میلی‌متر | ۱۰ |
| ۲.۵ میلی‌متر | ۱۳.۵ |
| ۴.۰ میلی‌متر | ۱۷.۵ |
| ۶.۰ میلی‌متر | ۲۳.۵ |
| ۱۰.۰ میلی‌متر | ۳۲ |
کابل‌های روکار:
| اندازه کابل | سایزبندی برحسب آمپر |
| ۱ میلی‌متر | ۱۵.۵ |
| ۱.۵ میلی‌متر | ۲۰ |
| ۲.۵ میلی‌متر | ۲۷ |
| ۴.۰ میلی‌متر | ۳۷ |
| ۶.۰ میلی‌متر | ۴۷ |
| ۱۰.۰ میلی‌متر | ۶۵ |
سایز کابل برق مناسب ساختمان
کابل برق در اندازه‌های متفاوت برای ساختمان‌ها موجود است. در ساختمان‌های مسکونی، سیم‌های با سایز ۰.۵ تا ۱۶ میلی‌مترمربع استفاده می‌شود و سایز مناسب کابل برق بر اساس فاکتورهای مختلف تعیین می‌شود. تخصصی که بر عهده دارند سیم‌کشی ساختمان را، با بخش‌های مختلف ساختمان آشنا هستند و می‌توانند اندازه مناسب کابل برق را برای بخش‌های مختلف ساختمان انتخاب کنند. رنگ سیم‌ها نیز یکی از مواردی است که در سایزبندی کابل برق ساختمان مورد توجه قرار می‌گیرد. بر اساس قوانین سازمان نظام مهندسی، سایز سیم با رنگ آن مرتبط است.
- سیم ارت با رنگ سبز و زرد ترکیب می‌شود.
- سیم‌های نول با رنگ آبی طراحی می‌شوند.
- در مداراتی که دارای سه سیم هستند، سیم نول با رنگ‌های آبی و مشکی طراحی می‌شود.
- سیم‌های برق ارت با رنگ زرد و سبز طراحی می‌شوند.
- اگر رنگ‌بندی سیم‌های برق درست نباشد، این به معنی استفاده از سایز مناسبی برای انتقال جریان در بخش‌های مختلف ساختمان نبوده و ولتاژ موردنظر در سیستم اجرا نمی‌شود.
انتخاب سایز مناسب کابل برق برای کلید و پریزها
در سیم‌کشی کلید و پریزهای برق، با توجه به میزان جریانی که از آنها عبور می‌کند، از کابل دوقلو و ارت ۲.۵ میلی‌متری استفاده می‌شود. علت استفاده از این نوع کابل در کلید و پریزها، بار بیشتری است که باید حمل کنند. همچنین، از کابل افشان ۲*۱.۵ نیز برای سیم‌کشی کلید و پریز استفاده می‌شود، که دارای دو رشته هادی با دو رنگ متفاوت است و حداکثر جریان عبوری از آن به ۱۹ آمپر می‌رسد.
انتخاب سایز مناسب کابل برق برای سیستم روشنایی
در انتخاب سایز مناسب کابل برای سیستم روشنایی، ابتدا باید کنتور برق را بررسی کنید و به سوالاتی نظیر مصرف کننده برق سه فاز است یا تک فاز؟ ولتاژ برق، میزان مصرف و فاصله خط توزیع برق تا محل انشعاب چقدر است؟ پاسخ دهید. سپس، باید کابل‌هایی با قابلیت عبور جریان از ۲۰ تا ۳۲ آمپر را در نظر گرفت. اندازه کابل سیستم‌های روشنایی معمولاً ۱ میلی‌متر یا ۱.۵ میلی‌متر در نظر گرفته می‌شود. اندازه کابل با توجه به تعداد چراغ‌های موجود در سیستم روشنایی و طول کابل انتخاب می‌شود. در صورتی که مسافت سیستم روشنایی کم باشد، توصیه می‌شود از کابل ۱.۵ میلی‌متری برای مقابله با افت ولتاژ استفاده کنید.
استانداردهای سایزبندی کابل برق در ساختمان‌ها
در ادامه، به بررسی استانداردهای مهم سازمان نظام مهندسی در انتخاب سایز سیم برق در ساختمان‌ها پرداخته‌ایم.
- برای کابل‌های اصلی که برق را از کنتور به جعبه فیوز هر یک از واحدهای ساختمان منتقل می‌کنند، سیم‌های برق ۳ رشته با شماره ۶ مناسب هستند.
- برای ابزارهای روشنایی نظیر لوسترها، لامپ‌ها و… از سیم‌های برق شماره ۱.۵ که به صورت سه رشته هستند، استفاده می‌شود.
- برای پریزهای برق که در اتاق خواب‌ها، آشپزخانه‌ها و یا پذیرایی وجود دارند، از سیم‌های برق شماره ۲.۵ که به صورت سه رشته هستند، استفاده می‌شود.
- سیم‌کشی آیفون باید با سیم‌های برق شماره ۰.۶ انجام شود.
- در سیم‌کشی سیستم‌های اعلان حریق، سیم با شماره ۱.۵ کاربرد دارد.
- سیم تلفن هر یک از واحدهای ساختمان باید از سیم‌های برق چهار رشته با شماره ۰.۶ انتخاب شود.
مواردی که در خرید کابل برق باید در نظر گرفته شود؟
در هنگام خرید کابل برق، نکات مهمی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند تا خریدی مطمئن و به‌صرفه داشته باشید. از جمله مهم‌ترین نکات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- متریال هادی: هادی کابل برق می‌تواند از رساناهای مختلفی نظیر مس، آلومینیوم، طلا و نقره ساخته شود. قیمت و کیفیت کابل برق به متریال هادی و جنس آن بستگی دارد. متداول‌ترین جنس هادی، فلز مس است که کیفیت خوب و قیمت مناسبی دارد.
۲- ولتاژ کابل: کابل‌های برق بر اساس سطح ولتاژی که تحمل می‌کنند، به سه دسته تقسیم می‌شوند. برای انتخاب کابل مناسب، باید بازه ولتاژی مصرفی در نظر گرفته شود.
- کابل برق فشار قوی: این نوع کابل‌ها ولتاژهای بالا تا ۲۰ کیلوولت را می‌توانند تحمل کنند.
- کابل برق فشار متوسط: از این نوع کابل‌ها در بازه ولتاژی ۱ کیلوولت تا ۲۰ کیلو ولت استفاده می‌شود.
- کابل برق فشار ضعیف: این دسته از کابل‌ها اغلب در بازه ولتاژی ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ ولت کاربرد دارند.
۳- جنس عایق کابل: عایق کابل از هادی حفاظت می‌کند و جنس آن می‌تواند از لاستیک، پلی اتیلن، TPR و PVC باشد. روکش‌ها باید خاصیت ارتجاعی داشته و از استقامت مکانیکی بالایی برخوردار باشند.
۴- سطح مقطع کابل: سطح مقطع کابل برق باید با توجه به مقدار جریان مصرفی محاسبه شود. کابل‌های برق در سطح مقطع‌های متفاوتی به بازار عرضه می‌شوند و شکل آنها ممکن است گرد یا تخت باشد. برای استفاده در مواردی نظیر جرثقیل‌ها، بالابرها، آسانسورها و غیره، کابل برق تخت به دلیل مقاومت فیزیکی بالایی آن، مناسب است.
