آتریوم چیست؟ و هر آنچه باید درباره آن بدانید!
در گذشته، وقتی پدران و پدربزرگان می‌خواستند به دیگران نصیحت دهند، آنها را به فضایی به نام آتریوم می‌بردند. آتریوم یک فضای روشن و باز بود که اجازه می‌داد مشخص شود آیا شنونده به دقت به سخنان آنها گوش می‌دهد و متوجه می‌شود یا خیر. همچنین در پایان هفته‌ها، مردم در این فضا جمع می‌شدند تا با هم ناهار یا شام بخورند.
منبع تاریخی دقیقی که این ادعاها را تأیید کند، وجود ندارد و نویسنده نمی‌تواند با اطمینان بگوید آیا رومی‌ها واقعاً از آتریوم در خانه‌هایشان استفاده می‌کردند و یا آیا آنها در آتریوم‌ها برای صرف وعده‌های غذایی دور هم جمع می‌شدند یا خیر. با این حال، با توجه به اطلاعات تاریخی که نشان می‌دهد رومی‌ها از آتریوم در خانه‌هایشان به عنوان فضایی برای فعالیت‌های اجتماعی استفاده می‌کردند، نویسنده حدس می‌زند که آتریوم ممکن است برای این منظور نیز مورد استفاده قرار گرفته باشد.
هدف اصلی از نوشتن این مطلب، آشنایی شما با آتریوم بود پس ته انتهای این مقاله همراه پورتال جامع مهندسین ایران باشید.
آتریوم چیست؟
با دقت خواندن مقدمه، شما احتمالاً حدس می‌زنید که تعریف آتریوم در یک ساختمان چیست.
به طور عمومی، آتریوم به عنوان یک فضای موجود در وسط ساختمان با حداقل سه دیوار تعریف می‌شود. در ساختمان‌های چند طبقه، این فضا از طبقه همکف تا پشت بام به طول می‌انجامد و وظیفه آن بهبود روشنایی و تهویه ساختمان است.
آتریوم‌ها در طول چند هزار سال توانسته‌اند جایگاه خود را در روند دکوراسیون داخلی حفظ کنند و به جز روم باستان، در کشورهای دیگر نیز استفاده شوند. با این حال، آتریوم‌های مدرن تفاوت‌های قابل توجهی با نسخه‌های باستانی خود دارند؛ زیرا معمولاً با استفاده از شیشه در اطراف آنها قرار می‌گیرد و ممکن است در بخش‌های بالاتر و پایین‌تر دارای سیستم تهویه مکانیزه باشند.
علاوه بر این، آتریوم به عنوان مکانی برای نگهداری و رشد گیاهان آپارتمانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع آتریوم
آتریوم‌ها بر اساس دو عامل، یعنی روباز یا بسته بودن و نحوه جداسازی از فضای داخلی ساختمان، دسته‌بندی می‌شوند.
درباره روباز یا بسته بودن آتریوم‌ها، این نکته مهم است که آتریوم‌های روباز بیشتر در فضاهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، درباره نحوه جداسازی آتریوم از فضای داخلی، در معماری های مدرن و مینیمال امروزی، از دیوارهای شیشه‌ای برای ساخت آتریوم استفاده نمی‌شود. به جای آن، نوع کفپوش یا پوشش گیاهی در داخل آتریوم، مرز بین آتریوم و فضای داخلی را تعیین می‌کند.
کاربرد آتریوم
همانطور که اشاره کردیم، آتریوم‌ها فضاهای چهارگوشی هستند که به منظور بهبود تهویه و روشنایی ساختمان استفاده می‌شوند. استفاده از اسکای‌لایت‌ها به طور معمول به عنوان سقف آتریوم‌ها، بهبود تهویه ساختمان را تسهیل می‌کند. زمانی که اسکای‌لایت از نوع قابل باز شدن استفاده شود، به بهبود جریان هوا در کل فضا کمک می‌کند.
انتقادکنندگان آتریوم، به نقاط ضعف آن مانند انتقال حریق به طبقات دیگر در صورت بروز آتش‌سوزی و دشواری در گرم کردن فضای داخلی در فصول گرم اشاره می‌کنند. اما در آتریوم‌های مدرن، با استفاده از تجهیزات آتش‌نشانی خودکار مانند اسپرینکلرها، گیاهان آپارتمانی و استفاده از مواد منعکس‌کننده نور بر روی دیوارها، این نقاط ضعف برطرف شده‌اند. استفاده از این راهکارها باعث می‌شود تا آتریوم نقشی در ایجاد تعادل دمایی در ساختمان نیز داشته باشد.
کاربرد آتریوم در تابستان و زمستان
با توجه به استفاده رایج آتریوم در معماری پایدار و حفاظت از محیط زیست، لازم است راهکارهایی برای کنترل گرمای زیاد در تابستان و سرمای بیش از حد در زمستان در ساختمان اتخاذ شود.
به منظور جلوگیری از اتلاف انرژی و سرمایش بیش از حد در فصل‌های سرد، مسیرهای انتقال و تبادل حرارت بین آتریوم و محیط خارجی بسته می‌شوند و ساکنین نیز می‌توانند در فصل‌های سرد از باز کردن درهای آتریوم خودداری کنند. همچنین، در فصل‌های گرم، استفاده از سایبان، سیستم‌های تهویه مطبوع و استفاده از اسکای‌لایت‌های بازشو موجب می‌شود تا آتریوم فضای داخل ساختمان را به طور غیرمطلوبی گرم نکند.
تفاوت آتریوم و پاسیو
در خانه‌های قدیمی، یک فضای خاص به نام “حیات خلوت” وجود داشت که به عنوان انباری، محل نگهداری گل و گیاه و یار کمکی آشپزخانه برای شستشوی دیگ‌ها پس از مهمانی استفاده می‌شد. در خانه‌هایی که به شکلی کمی مدرن‌تر بودند، این فضا بیشتر به عنوان مکانی برای نگهداری گل و گیاه استفاده می‌شد و معمولاً دارای سقف شیشه‌ای با گیاهان پرورشی بود و به آن “پاسیو” می‌گفتند.
همچنین، در برخی خانه‌ها فضایی به نام “نورگیر” وجود داشت که هنوز هم استفاده می‌شود. تفاوت اصلی بین پاسیو و نورگیر در این است که نورگیر می‌توانست در هر نقطه‌ای از سقف خانه نصب شود و هیچ الزامی برای وجود یک فضای مخصوص زیر آن وجود نداشت.
آنچه آتریوم را از حیات خلوت و پاسیو متمایز می‌کند، الزام به ساخت آن در مرکز ساختمان است؛ در حالی که حیات خلوت و پاسیوها معمولاً در انتها یا یکی از کنج‌های خانه قرار می‌گرفتند. همچنین، آتریوم‌ها نیز در فضاهای تجاری و اداری نیز مشاهده می‌شوند، در حالی که ساخت حیات خلوت یا پاسیو در این نوع مکان‌ها عموماً اندک استفاده می‌شود.
مزایای آتریوم در دکوراسیون داخلی
آتریوم در دکوراسیون داخلی دارای بسیاری از مزایا است. در زیر تعدادی از این مزایا را بررسی خواهیم کرد:
۱. نورپردازی طبیعی: آتریوم‌ها با وجود سقف شیشه‌ای یا سایبان‌های بزرگ، به طور مستقیم نور طبیعی را به داخل ساختمان هدایت می‌کنند. این نور می‌تواند فضای داخلی را روشن و احساس طبیعی‌تری را برای ساکنان فراهم کند.
۲. ایجاد ارتباط با فضای بیرون: آتریوم‌ها امکان ایجاد ارتباط بصری با فضای بیرون را فراهم می‌کنند. این ارتباط می‌تواند به ساکنان احساس اتصال به طبیعت و محیط خارجی را القا کند و در نتیجه، حس آرامش و راحتی را افزایش دهد.
۳. افزایش تهویه هوا: با وجود سقف شیشه‌ای یا بازشوهای آتریوم، جریان هوای طبیعی در ساختمان ایجاد می‌شود. این موضوع منجر به تهویه بهتر و تداوم جریان هوای تازه می‌شود که برای راحتی ساکنان و کاهش مشکلات مرتبط با عدم تهویه مناسب مفید است.
۴. زیبایی و طراحی منحصربه‌فرد: آتریوم‌ها از نظر طراحی و ظاهر بسیار جذاب و منحصربه‌فرد هستند. آنها می‌توانند به عنوان یک عنصر دکوراتیو مرکزی در داخل ساختمان عمل کنند و تمرکز بصری را به خود جلب کنند.
۵. احساس فضای بزرگتر: حضور یک آتریوم در داخل ساختمان می‌تواند باعث ایجاد احساس فضای بزرگتر و بزرگتر به نظر رسیدن فضای داخلی شود. این موضوع به ویژه در فضاهای کوچک و محدود که احساس فشردگی می‌دهند، مفید است.
۶. استفاده از فضای بیشتر: آتریوم به عنوان یک فضای اضافی در ساختمان می‌تواند برای استفاده‌های مختلف مفید باشد. مثلاً می‌تواند به عنوان فضای گل‌وگیاه، محل استراحت یا حتی فضای کاربری خاصی مانند کتابخانه یا گالری هنر مورد استفاده قرار گیرد.
نکات مهم در مورد آتریوم
قبل از آغاز کار بر روی یک ساختمان آتریوم، حتماً نکات زیر را به دقت مطالعه کنید:
برای جلوگیری از بروز سوءتفاهمات، بهتر است در آپارتمان‌ها یک برنامه زمان‌بندی دقیق برای استفاده از آتریوم وجود داشته باشد.
آتریوم مناسب فضاهای کلاسیک و سنتی به طور خاص نیست و برای نصب آن، باید به تغییر دکوراسیون کلاسیک به مدرن و بیوفیلیک فکر کنید. یکی از مشکلات آتریوم، ممکن است خصوصیت فضای شخصی ساکنان ساختمان را تهدید کند و قبل از نصب آن، باید تدابیر لازم را برای جلوگیری از این مشکل اندیشید.
آتریوم به چیدمان فضای اطراف نیز چالش‌هایی ایجاد می‌کند و نیازمند طراحی‌های خاص است. همچنین، فضای اطراف آتریوم باید به حد امکان آرامش بخش باشد تا آتریوم به شکل صحیحی مشاهده گردد.
مهم‌ترین نکات طراحی و اجرای آتریوم
رعایت دستورالعمل‌های زیر به شما کمک خواهد کرد تا بهره‌وری بیشتری از مزایای آتریوم به دست آورید:
- مناسب است آتریوم را در جهت جنوبی ساختمان قرار دهید، زیرا در این جهت از نور طبیعی بیشتری بهره‌مند خواهید بود.
- فضای بالای آتریوم باید دسترسی به هوای آزاد داشته باشد.
- در سقف آتریوم، از اجزایی مانند اسکای‌لایت‌های متحرک یا بازشو و سایبان‌های با رنگ روشن استفاده کنید.
- آتریوم می‌تواند در فضای مشترک ساختمان یا حتی در راه‌پله‌ها نصب شود تا استفاده از نور مصنوعی در این فضاها کاهش یابد و مصرف انرژی صرفه‌جویی شود.
- حتماً طراحی و ساخت آتریوم را به یک تیم حرفه‌ای با تجربه و مهارت بسپارید.
- عایق‌بندی مناسب فضای بین آتریوم و داخل ساختمان برای جلوگیری از اتلاف انرژی بسیار ضروری است.
در نهایت، به‌خاطر داشته باشید که استفاده از آتریوم نیازمند انعطاف‌پذیری در طراحی و کاهش دکوراسیون داخلی خانه است. زمانی که می‌خواهید بیشترین بهره را از نور طبیعی و هوای بیرون ببرید، توصیه می‌شود تا حداکثر از شلوغی در داخل خانه پرهیز کنید تا موانع روشنایی و جریان هوا کاهش یابند.
