چرا نوشیدن آب شور برای بدن انسان مضر است؟
درست است که آب برای بقای انسان ضروری است، اما بیش از ۹۶ درصد از آب مایع سیاره زمین را آب اقیانوس‌ها تشکیل می‌دهد که به دلیل شوری زیاد، برای نوشیدن انسان غیرقابل استفاده است. نوشیدن آب شور نه تنها تشنگی را رفع نمی‌کند، بلکه می‌تواند منجر به عواقب جدی برای سلامتی شود.
در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران به بررسی دلایل علمی عدم توانایی بدن انسان در نوشیدن آب شور می‌پردازیم.
چرا آب شور غیرقابل آشامیدن است؟
– محتوای نمک بالا: آب دریا حاوی ۳.۵ درصد نمک است که ۷ برابر بیشتر از میزان نمک مورد نیاز بدن انسان در روز است.
– برهم خوردن تعادل الکترولیت‌ها: مصرف زیاد نمک تعادل الکترولیت‌های ضروری بدن مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم را مختل می‌کند.
– کم‌آبی بدن: کلیه‌ها برای دفع نمک اضافی از بدن مجبور به تولید ادرار بیشتر می‌شوند. این امر منجر به کم‌آبی بدن می‌شود، حتی اگر احساس تشنگی کنید.
– مسمومیت با نمک: نوشیدن بیش از حد آب شور می‌تواند منجر به هایپرناترمی یا مسمومیت با نمک شود که می‌تواند کشنده باشد.
علائم نوشیدن آب شور
- تشنگی شدید: هر چه بیشتر آب شور بنوشید، تشنه‌تر می‌شوید.
- خشکی دهان: نمک موجود در آب شور رطوبت دهان را جذب می‌کند و باعث خشکی آن می‌شود.
- سردرد: کم‌آبی بدن ناشی از نوشیدن آب شور می‌تواند منجر به سردرد شود.
- حالت تهوع و استفراغ: مسمومیت با نمک می‌تواند باعث حالت تهوع و استفراغ شود.
- ضعف و خستگی: کم‌آبی بدن و عدم تعادل الکترولیت‌ها می‌تواند منجر به ضعف و خستگی شود.
- تشنج: مسمومیت شدید با نمک می‌تواند منجر به تشنج شود.
- کما: در موارد بسیار نادر، مسمومیت با نمک می‌تواند منجر به کما و حتی مرگ شود.
اگر آب شور نوشیدید چه باید کرد؟
اگر آب شور نوشیدید، باید برخی اقدامات را انجام دهید تا به بدنتان کمک کنید با این وضعیت مقابله کند. در زیر توضیحات بیشتری راجع به این موضوع می‌یابید:
۱- آب شیرین بنوشید:
همانطور که در پیشنهاد اول ذکر شده است، مصرف آب شیرین به میزان زیاد می‌تواند به دفع نمک اضافی از بدن کمک کند. آب شیرین، آبی است که غلظت نمک‌ها و مواد معدنی در آن کمتر است. با نوشیدن آب شیرین، میزان نمک در بدن کاهش می‌یابد و تعادل آب و الکترولیت بدن بهبود می‌یابد. می‌توانید آب شیرین را با استفاده از فیلترهای مناسب یا تصفیه‌کننده‌های آب به دست آورید.
۲- از مصرف غذاهای شور خودداری کنید:
مصرف غذاهای شور می‌تواند کمبود آب در بدن را تشدید کند. غذاهای شور معمولاً حاوی غلظت بالایی از نمک هستند و مصرف آنها می‌تواند باعث تجمع نمک در بدن شود. در نتیجه، توصیه می‌شود از مصرف غذاهای حاوی نمک زیاد و فست‌فودها و خوراکی‌های آماده که غلظت نمک بالایی دارند، خودداری کنید تا تأثیرات نامطلوب آنها بر روی بدن کاهش یابد.
۳- به پزشک مراجعه کنید:
در صورت تجربه علائم شدیدی مانند تشنج یا کما، باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌توانند نشانگر مشکلات جدی در تعادل آب و نمک بدن باشند و نیاز به مراقبت و درمان فوری داشته باشند. پزشک می‌تواند شما را به تحلیل‌های لازم ارجاع داده و برنامه درمانی مناسب را برای شما تعیین کند.
حجم نمک اقیانوس‌ها
حجم نمک موجود در اقیانوس‌ها عظیم است و تخمین زده می‌شود که حدود ۴.۵ تریلیون تن باشد. این مقدار نمک معادل ۱۲۵ برابر کل نمک موجود روی زمین است!
برای درک بهتر این حجم عظیم، می‌توان گفت که اگر تمام این نمک را از آب جدا کرده و به طور مساوی روی سطح زمین پخش کنیم، لایه نمکی به ضخامت ۱۵۰ متر ایجاد می‌شود، که تقریباً به ارتفاع یک ساختمان ۵۰ طبقه می‌رسد!
این مقدار نمک از منابع مختلفی وارد اقیانوس‌ها شده است، از جمله:
- فعالیت‌های آتشفشانی: فوران آتشفشان‌ها مقادیر زیادی مواد معدنی از جمله نمک را به اقیانوس‌ها آزاد می‌کند.
- فرسایش: فرسایش خاک و سنگ‌ها، نمک موجود در آنها را به رودخانه‌ها و در نهایت به اقیانوس‌ها می‌برد.
- نافذ شدن آب شور: در برخی مناطق، آب شور از طریق شکاف‌ها در پوسته زمین به اعماق زمین نفوذ می‌کند و با گرم شدن، املاح را حل کرده و دوباره به سطح زمین باز می‌گردد.
اگرچه نمک بخش ضروری اقیانوس‌ها است و برای بسیاری از موجودات دریایی حیاتی است، اما برای انسان‌ها سمی است. به همین دلیل، نوشیدن آب شور می‌تواند منجر به دهیدراتاسیون و حتی مرگ شود.
چرا برخی از حیوانات می‌توانند آب شور بنوشند ولی انسان‌ها نه؟
حیوانات مختلف با استفاده از روش‌های مختلفی با آب شور سازگار شده‌اند. در اینجا چند نمونه آورده شده است:
پرندگان دریایی:
غدد نمکی: پرندگان دریایی غدد نمکی خاصی در بالای منقار خود دارند که به آنها اجازه می‌دهد نمک اضافی را از جریان خون خود دفع کنند. هنگامی که پرنده آب شور می‌نوشد، نمک توسط این غدد جذب و سپس از طریق بینی دفع می‌شود.
کلیه‌های کارآمد: پرندگان دریایی همچنین کلیه‌های بسیار کارآمدی دارند که به آنها اجازه می‌دهد ادرار بسیار غلیظی تولید کنند. این به آنها کمک می‌کند تا آب بیشتری را در بدن خود حفظ کنند و از دست دادن آب از طریق ادرار را به حداقل برسانند.
پستانداران دریایی:
کلیه‌های کارآمد: پستانداران دریایی نیز مانند پرندگان دریایی، کلیه‌های بسیار کارآمدی دارند که به آنها اجازه می‌دهد ادرار بسیار غلیظی تولید کنند.
متابولیسم خاص: پستانداران دریایی همچنین دارای متابولیسم خاصی هستند که به آنها کمک می‌کند تا از دفع سدیم و اوره از طریق ادرار جلوگیری کنند. این مواد به حفظ آب در بدن آنها کمک می‌کند.
نوشیدن آب کم: پستانداران دریایی به طور کلی آب زیادی نمی‌نوشند و بیشتر آب مورد نیاز خود را از غذای خود دریافت می‌کنند. این به آنها کمک می‌کند تا از مصرف نمک اضافی از طریق آب آشامیدنی جلوگیری کنند.
دیگر حیوانات:
کوسه‌ها: کوسه‌ها از طریق فرآیندی به نام اسمورگولاسیون با آب شور سازگار شده‌اند. این فرآیند شامل جذب نمک از آب دریا و سپس دفع آن از طریق ادرار و مدفوع است.
ایگواناها: ایگواناها نمک اضافی را از طریق غدد نمکی که در سرشان دارند دفع می‌کنند. آنها همچنین ادرار بسیار غلیظی تولید می‌کنند و از طریق بینی خود نمک دفع می‌کنند.
انسان‌ها برخلاف این حیوانات، سازگاری‌های لازم برای دفع نمک اضافی از بدن خود را ندارند. اگر انسان‌ها آب شور بنوشند، کلیه‌ها قادر به دفع تمام نمک اضافی نیستند و این امر منجر به تجمع نمک در خون می‌شود. این می‌تواند منجر به کم آبی بدن، مسمومیت با نمک و حتی مرگ شود.
بنابراین، در حالی که برخی از حیوانات می‌توانند با آب شور سازگار شوند، انسان‌ها اینطور نیستند و نوشیدن آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
