معرفی رشته مهندسی منابع طبیعی

در دهه‌های اخیر، با توجه به تغییرات آب و هوایی، جمعیت رو به افزایش و نیازهای رو به رشد انسانی، مدیریت منابع طبیعی به یکی از چالش‌های اساسی جوامع مدرن تبدیل شده است. مهندسی منابع طبیعی یک رشته تحصیلی است که در بررسی، مدیریت و حفاظت از منابع طبیعی مختلف مانند آب، خاک، جنگل، گیاهان و حیات وحش تخصص دارد. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به معرفی رشته مهندسی منابع طبیعی خواهیم پرداخت.

آشنایی با رشته مهندسی منابع طبیعی

رشته منابع طبیعی، یکی از زیرگروه‌های رشته علوم تجربی است که با اخذ این رشته در کنکور سراسری و کسب تراز لازم، دانش‌آموزان می‌توانند آن را به عنوان رشته تحصیلی خود در دانشگاه انتخاب کنند و با دریافت مدرک کارشناسی و یا بالاتر، به عنوان مهندس منابع طبیعی در خدمت جامعه قرار بگیرند. این رشته در دهه‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است و تمامی کشورها آن را به عنوان یکی از مباحث مهم در حوزه دانشگاهی خود معرفی کرده‌اند. منابع طبیعی به عنوان ثروت‌های خدادادی تعریف می‌شوند که در اختیار انسان‌ها قرار گرفته‌اند.

کارشناسان منابع طبیعی با توجه به دانش اکولوژی، حل مسائل زیست محیطی، ارائه طرح‌های عملی برای حفظ و توسعه پوشش گیاهی، بهره‌برداری صحیح از اراضی مطابق با قابلیت آن‌ها، توسعه فعالیت‌های آبخیزداری و مدیریت آب و خاک، تلاش می‌کنند تا این آرزو را به واقعیت تبدیل کنند. رشته مهندسی منابع طبیعی در مقطع کارشناسی، شامل پنج گرایش محیط زیست، مرتع و آبخیزداری، جنگلداری، شیلات و علوم و صنایع چوب و کاغذ است.

تاریخچه مهندسی منابع طبیعی

در سال ۱۲۹۶ شمسی، با تأسیس شعبه جنگل در وزارت فوائد عامه، اولین تشکیلات رسمی و توجه عملی به منابع طبیعی در ایران شکل گرفت. از آن پس، نقشه‌برداری از جنگل‌ها آغاز شد و اداره‌هایی در مناطق شمالی ایجاد شد که مدیریت آن‌ها را به هانس شریکر واگذار کردند. در سال ۱۳۰۲ شمسی، دولت ایران به منظور کمک به هانس شریکر و بهبود مدیریت جنگل‌ها، مهندس فندم هاگن آلمانی را به مدت سه سال استخدام کرد تا برنامه‌ریزی جدیدی برای مدیریت جنگل‌ها انجام شود.

در تاریخ ۱۶ اسفند ماه ۱۳۲۴ شمسی، دانشکده کشاورزی براساس مصوبات وزارت کشاورزی جدا شده و به مجموعه دانشکده‌های دانشگاه تهران پیوست.

دروس عمومی رشته مهندسی منابع طبیعی

درس	تعداد واحد
فارسی عمومی	۲
زبان انگلیسی عمومی	۳
ریاضیات عمومی ۱	۳
ریاضیات عمومی ۲	۳
فیزیک عمومی ۱	۳
فیزیک عمومی ۲	۳
شیمی عمومی	۳
زیست‌شناسی عمومی	۲
آمار و احتمال	۲
آشنایی با کامپیوتر	۲

جمع کل دروس عمومی: ۲۰ واحد

دروس عمومی رشته مهندسی منابع طبیعی، پایه‌های علمی و مهارت‌های لازم برای تحصیل در این رشته را به دانشجویان می‌آموزند. این دروس شامل دروس ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، آمار، زبان انگلیسی و کامپیوتر می‌شوند.

دانشجویان رشته مهندسی منابع طبیعی باید در این دروس نمره قبولی کسب کنند تا بتوانند ادامه تحصیل دهند.

دروس تخصصی رشته مهندسی منابع طبیعی

گرایش	درس	تعداد واحد
جنگلداری	جنگل‌شناسی عمومی	۲
	جنگل‌داری عمومی	۲
	بهره‌برداری از جنگل‌ها	۲
	حفاظت از جنگل‌ها	۲
	احیای جنگل‌ها	۲
	مدیریت جنگل‌ها	۲
	نقشه‌برداری جنگلی	۲
	جنگل‌کاری	۲
	شیلات در جنگل‌ها	۲
	علوم و صنایع چوب و کاغذ	۲
	محیط زیست	۲
مرتعداری	مرتع‌شناسی عمومی	۲
	مرتعداری عمومی	۲
	بهره‌برداری از مراتع	۲
	حفاظت از مراتع	۲
	احیای مراتع	۲
	مدیریت مراتع	۲
	نقشه‌برداری مرتعی	۲
	پرورش دام	۲
	بیابان‌زدایی	۲
	محیط زیست	۲
آبخیزداری	آبخیزداری عمومی	۲
	هیدرولوژی کاربردی	۲
	حفاظت خاک	۲
	مدیریت آبخیزهای طبیعی	۲
	بیابان‌زدایی	۲
	محیط زیست	۲
شیلات	شیلات عمومی	۲
	پرورش آبزیان	۲
	صید و صیادی	۲
	حفاظت از آبزیان	۲
	مدیریت شیلات	۲
	محیط زیست	۲
علوم و صنایع چوب و کاغذ	چوب‌شناسی عمومی	۲
	فرآوری چوب	۲
	صنایع چوب و کاغذ	۲
	محیط زیست	۲

جمع کل دروس تخصصی: ۴۵ واحد

دروس تخصصی رشته مهندسی منابع طبیعی، دانشجویان را با مباحث تخصصی این رشته آشنا می‌کنند. این دروس شامل دروس جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات و علوم و صنایع چوب و کاغذ می‌شوند.

دانشجویان رشته مهندسی منابع طبیعی باید در این دروس نمره قبولی کسب کنند تا بتوانند فارغ‌التحصیل شوند.

گرایش های رشته مهندسی منابع طبیعی

رشته مهندسی منابع طبیعی در مقطع کارشناسی دارای ۵ گرایش زیر است:

جنگلداری
این گرایش به مطالعه و بررسی جنگل‌ها و چگونگی بهره‌برداری صحیح از آن‌ها می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در زمینه‌های زیر فعالیت کنند:

• مدیریت جنگل‌ها
• بهره‌برداری از جنگل‌ها
• حفاظت از جنگل‌ها
• احیای جنگل‌ها

مرتعداری
این گرایش به مطالعه و بررسی مراتع و چگونگی بهره‌برداری صحیح از آن‌ها می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در زمینه‌های زیر فعالیت کنند:

• مدیریت مراتع
• بهره‌برداری از مراتع
• حفاظت از مراتع
• احیای مراتع

آبخیزداری
این گرایش به مطالعه و بررسی آبخیزهای طبیعی و چگونگی مدیریت آن‌ها می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در زمینه‌های زیر فعالیت کنند:

• مدیریت آبخیزهای طبیعی
• کنترل سیلاب‌ها
• بیابان‌زدایی

شیلات
این گرایش به مطالعه و بررسی منابع آبزیان و چگونگی بهره‌برداری صحیح از آن‌ها می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در زمینه‌های زیر فعالیت کنند:

• پرورش آبزیان
• صید و صیادی
• حفاظت از آبزیان

علوم و صنایع چوب و کاغذ
این گرایش به مطالعه و بررسی خواص چوب و چگونگی استفاده از آن در صنایع مختلف می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در زمینه‌های زیر فعالیت کنند:

• بهره‌برداری از جنگل‌ها
• فرآوری چوب
• صنایع چوب و کاغذ

علاوه بر این گرایش‌ها، برخی دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری گرایش‌های دیگری نیز در رشته مهندسی منابع طبیعی ارائه می‌دهند. از جمله این گرایش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• محیط زیست
• اکولوژی
• جنگل‌شناسی
• مرتع‌شناسی
• آبخیزداری
• شیلات
• علوم و صنایع چوب و کاغذ

انتخاب گرایش مناسب در رشته مهندسی منابع طبیعی به علاقه‌مندی‌های فرد و اهداف شغلی او بستگی دارد.

دانشگاه های رشته مهندسی منابع طبیعی

دانشگاه	شهر	گرایش‌ها
دانشگاه تهران	تهران	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات، علوم و صنایع چوب و کاغذ
دانشگاه شیراز	شیراز	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات، علوم و صنایع چوب و کاغذ
دانشگاه تبریز	تبریز	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات، علوم و صنایع چوب و کاغذ
دانشگاه فردوسی مشهد	مشهد	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات، علوم و صنایع چوب و کاغذ
دانشگاه صنعتی اصفهان	اصفهان	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات، علوم و صنایع چوب و کاغذ
دانشگاه کاشان	کاشان	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری
دانشگاه تربیت مدرس	تهران	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات
دانشگاه شهید چمران اهواز	اهواز	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری، شیلات
دانشگاه بوعلی سینا همدان	همدان	جنگلداری، مرتعداری، آبخیزداری

رشته مهندسی منابع طبیعی برای چه کسانی مناسب است؟

رشته مهندسی منابع طبیعی برای افرادی مناسب است که دارای شرایط زیر باشند:

علاقه به طبیعت و محیط زیست:

رشته مهندسی منابع طبیعی به مطالعه و بررسی منابع طبیعی و چگونگی بهره‌برداری صحیح از آن‌ها می‌پردازد. بنابراین، علاقه‌مندی به طبیعت و محیط زیست یکی از مهم‌ترین شرایط برای تحصیل در این رشته است. افرادی که به طبیعت علاقه دارند، از تحصیل در این رشته لذت خواهند برد و می‌توانند با استفاده از دانش و مهارت خود، در جهت حفظ و توسعه منابع طبیعی کشور تلاش کنند.

روحیه کار گروهی و همکاری:

فعالیت‌های مرتبط با منابع طبیعی اغلب در قالب تیم‌های چند نفره انجام می‌شوند. بنابراین، داشتن روحیه کار گروهی و همکاری یکی از مهم‌ترین توانایی‌هایی است که فارغ‌التحصیلان این رشته باید از آن برخوردار باشند. افرادی که دارای روحیه کار گروهی و همکاری باشند، می‌توانند با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کنند و در رسیدن به اهداف مشترک تلاش کنند.

توانایی تفکر تحلیلی و حل مسئله:

مهندسان منابع طبیعی باید بتوانند مسائل مرتبط با منابع طبیعی را به درستی شناسایی کنند و راه‌حل‌های مناسبی برای آن‌ها ارائه دهند. بنابراین، داشتن توانایی تفکر تحلیلی و حل مسئله یکی از مهم‌ترین توانایی‌هایی است که فارغ‌التحصیلان این رشته باید از آن برخوردار باشند. افرادی که دارای توانایی تفکر تحلیلی و حل مسئله باشند، می‌توانند به خوبی با مسائل پیچیده مواجه شوند و راه‌حل‌های مناسبی برای آن‌ها ارائه دهند.

توانایی برقراری ارتباط موثر:

مهندسان منابع طبیعی باید بتوانند دانش و مهارت خود را به دیگران منتقل کنند. بنابراین، داشتن توانایی برقراری ارتباط موثر یکی از مهم‌ترین توانایی‌هایی است که فارغ‌التحصیلان این رشته باید از آن برخوردار باشند. افرادی که دارای توانایی برقراری ارتباط موثر باشند، می‌توانند با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کنند و دانش و مهارت خود را به آن‌ها منتقل کنند.

مزایای تحصیل در رشته مهندسی منابع طبیعی

تحصیل در رشته مهندسی منابع طبیعی مزایای زیر را به همراه دارد:

• امکان فعالیت در زمینه‌های مختلف و مرتبط با منابع طبیعی
• امکان اشتغال در بخش‌های دولتی و خصوصی
• آینده شغلی روشن و پررونق
• کمک به حفظ و توسعه منابع طبیعی و محیط زیست

بازار کار رشته مهندسی منابع طبیعی

فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی منابع طبیعی می‌توانند در بخش‌های دولتی و خصوصی مشغول به کار شوند. از جمله مشاغلی که فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در آن‌ها فعالیت کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کار در سازمان‌های دولتی و خصوصی مرتبط با منابع طبیعی
• کار در شرکت‌های خصوصی مرتبط با منابع طبیعی
• کار در موسسات تحقیقاتی و پژوهشی مرتبط با منابع طبیعی
• کار در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

با توجه به اهمیت منابع طبیعی و نقش آن‌ها در حفظ محیط زیست و توسعه پایدار، بازار کار رشته مهندسی منابع طبیعی بسیار روشن است. این رشته از جمله رشته‌های پرطرفدار و در عین حال ضروری است که همواره به نیروی انسانی متخصص نیاز دارد.

درآمد رشته مهندسی منابع طبیعی

درآمد فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی منابع طبیعی به عوامل مختلفی از جمله سابقه کار، مهارت‌ها، سطح تحصیلات و محل کار بستگی دارد. به طور کلی، درآمد فارغ‌التحصیلان این رشته در بخش دولتی نسبت به بخش خصوصی بالاتر است.

بر اساس آمارهای منتشر شده، میانگین درآمد ماهانه فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی منابع طبیعی در ایران حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیون تومان است. البته، این رقم در بخش‌های مختلف و با توجه به عوامل ذکر شده، می‌تواند متفاوت باشد.