معرفی رشته مهندسی پلیمر

یکی از رشته‌های پرکاربرد و مهم در حال حاضر، رشته مهندسی پلیمر است. دلیل این اهمیت، تولید بسیاری از اشیاءی است که در زندگی روزمره با آن‌ها سر و کار داریم، به کمک مهندسان پلیمر صورت می‌پذیرد. پلیمرها به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند و گسترده‌ی بسیاری از کاربردها را در بر می‌گیرند. مهندسان پلیمر با هر دو دسته پلیمر به صورت جدی سروکار دارند و با تغییر و تبدیل آن‌ها به محصولات قابل استفاده، به بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها کمک می‌کنند. با این حال، قبل از انتخاب رشته مهندسی پلیمر، شناخت دقیقی از این رشته الزامی است تا بتوان با بصیرت و آگاهی، به طور مؤثری در این حوزه فعالیت کرد.

آشنایی با رشته مهندسی پلیمر

رشته مهندسی پلیمر، یکی از زیرمجموعه های گروه آزمایشی ریاضی-فیزیک است که به دلیل کاربرد گسترده و بسیار مهم آن در صنایع مختلف، جایگاه مهمی در جامعه دارد.

در این رشته، دانشجویان با اصول و فنون تولید مواد پلیمری شامل لاستیک، پلاستیک، الاستومر، چسب ها، رزین و سایر محصولات مرتبط، آشنا می شوند. بیشترین تمرکز در این رشته، بر روی تولید مواد پلیمری و تبدیل آنها به محصولات مورد نیاز صنایع مختلف قرار دارد.

مهندسان پلیمر، نقش بسیار مهمی در تولید مواد اولیه برای صنایع مختلف ایفا می کنند. به عنوان مثال، مهندسان پلیمر، الیاف مورد نیاز برای تولید شیشه های فایبرگلاس در کامپوزیت را تولید می کنند. همچنین، لاستیک های مورد استفاده در صنعت تولید تایر نیز با کمک مهندسان پلیمر تولید می شود.

مهندسی پلیمر، پایه ی بسیاری از صنایع و حتی پزشکی است و دانشی ضروری به شمار می رود. هدف از ایجاد رشته مهندسی پلیمر، تربیت متخصصانی برای بهره برداری در زمینه تولید مواد پلیمری خام و تبدیل آنها به محصولاتی مانند پلاستیک، لاستیک، پلیمرهای تقویت شده، مواد اسفنجی، رزین، چسب و الیاف مصنوعی و سایر محصولات مرتبط است.

رشته مهندسی پلیمر مناسب چه کسانی است؟

رشته مهندسی پلیمر، برای افرادی که به صنعت علاقه‌مند هستند، مناسب است. به طور کلی، پلیمر یکی از اجزای اصلی هر صنعتی است و در نتیجه، رشته مهندسی پلیمر برای کسانی که به کار در محیط کارخانه و همچنین کار در آزمایشگاه علاقه‌مند هستند، مناسب است.

جنبه تحقیقاتی این رشته بسیار گسترده است و افرادی که به دنبال شغل مرتبط با پلیمر هستند، باید دارای مهارت‌های تحقیقاتی خوبی باشند. به دلیل میان رشته‌ای بودن پلیمر، فردی که به مهندسی علاقه‌مند است، می‌تواند وارد این رشته شود.

باید توجه داشت که پروژه‌های پلیمری معمولاً زمان‌بر هستند و برای رسیدن به درآمد، صبر بسیاری لازم است. به همین دلیل، پیشنهاد ویژه برای آن‌هایی که به ادامه تحصیل در مقطع ارشد یا دکتری علاقه‌مند نیستند، این است که به رشته مهندسی پلیمر روی نیاورند.

فعالیت مهندسان پلیمر به تولید و توسعه پلیمرهای مختلفی مانند نایلون، اپوکسی و پلاستیک، محدود می‌شود. علاوه بر این، مهندسان پلیمر در نقش‌های مختلفی با پلیمرها سر و کار دارند که شامل طراحی و توسعه پلیمرهای جدید و استفاده از روش‌های نوین برای استفاده از پلیمرهای مختلف است.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی پلیمر بیشتر کاربرد دارند؟

در رشته مهندسی پلیمر، دروسی که بیشترین کاربرد را دارند شامل دروسی هستند که از رشته های مختلف تشکیل شده اند. به عنوان مثال، دروس شیمی ۲، ۳ و ۴، حساب دیفرانسیل و انتگرال، فیزیک ۱، ۲، ۳ و ۴ می توانند به عنوان پیش نیاز برای ورود به این رشته مطرح شوند.

شیمی آلی پایه رشته مهندسی پلیمر است و برای ورود به این رشته، دانشجویان باید با مباحث اساسی شیمی آلی آشنا باشند. موضوعاتی مانند عدد جرمی، الکترون گاتیویتی، شبکه های بلوری، ترکیب و پیوند های کوالانسی، عدد اکسایش، ترکیبات آلی و کربن، گروه های عاملی، استوکیومتری، ترمودینامیک، آنتالپی و آنتروپی، محلول ها، کلوئید و سوسپانسیون از جمله موضوعاتی هستند که دانشجویان باید در این رشته با آن‌ها آشنا باشند.

در رشته مهندسی پلیمر، دروس ریاضی نیز بسیار مهم هستند و دانشجویان باید با مفاهیم مانند مشتق، انتگرال، حد و لگاریتم آشنا باشند تا بتوانند به خوبی درک مفاهیم پیچیده تری مانند فیزیک و شیمی را داشته باشند.

از جمله دروس مهم در رشته مهندسی پلیمر، درس فیزیک است. آشنایی با مباحث مهم فیزیک مانند نور، دینامیک، کار و انرژی، مقاومت الکتریکی، حرکت شناسی، حرکت نوسانی و صوت برای دانشجویان این رشته بسیار حائز اهمیت است.

گرایش‌های رشته مهندسی پلیمر برای ادامه تحصیل چه هستند؟

جهت ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر می‌توان به گرایش‌های زیر اشاره کرد:

فرآورش پلیمر‌ها: در این گرایش شما با فرایند کردن پلیمرها آشنا خواهید شد. به صورت عمده این گرایش شامل ۳ زیرشاخه لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت است. پایان‌نامه افرادی که وارد این گرایش می‌شوند در مقیاس کاملاً صنعتی است.
علوم پایه: در این گرایش با مبانی علم پلیمر آشنا می‌شوید. گرایش علوم پایه جنبه صنعتی قویی ندارد، اما از نظر آکادمیک و تحقیقاتی رشته بسیار جذابی است و خواهان زیادی در سرتاسر دانشگاه‌های دنیا دارد.
بایوپلیمر: این گرایش به پلیمرهای زیستی ربط دارد. پلیمرهایی که به طور گسترده وجود دارند و با ساختارهای زنده در تماس هستند. از جمله استفاده این پلیمرها می توان در داربست‌ها ، زخم پوش‌ها، لنزهای چشمی و کامپوزیت‌های دندانی اشاره کرد. فارغ التحصیلان این رشته هم توانایی کار در صنعت و هم توانایی کار تحقیقاتی در آزمایشگاه‌ها را بسته به انتخاب پایان‌نامه‌شان دارند.
سنتز پلیمرها: مهمترین بخش تشکیل پلیمر، تبدیل کوچک مولکول به بزرگ مولکول یا همان پلیمر است. این کار تخصص افرادی است که در حیطه سنتز پلیمرها تلاش می‌کنند. زمینه کاری اینگونه افراد بیشتر در پتروشیمی‌های تولید کننده پلیمر است.
نانوپلیمر: افراد انتخاب کننده این رشته هم با نانوذرات سروکار دارند که بسیار زمینه تحقیقاتی جالبی در دانشگاه‌های دنیا است. ذرات نانو به عنوان افزودنی در پلیمرها خواص بسیار جالبی از خود نشان می‌دهند و سازمان‌های حمایت کننده زیادی در سرتاسر دنیا دارند.

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی پلیمر چه هستند؟

در ادامه به مهم‌ترین دروسی که در رابطه با رشته مهندسی پلیمر در دانشگاه تدریس می‌شوند پرداخته شده است. این دروس در فهرست زیر آورده شده‌اند.

• شیمی آلی ۱
• شیمی آلی ۲
• شیمی و سینتیک پلیمریزاسیون
• اصول مهندسی
• انتقال حرارت
• انتقال جرم
• مکانیک سیالات
• شیمی فیزیک پلیمرها
• رئولوژی پلیمرها
• خواص فیزیکی و مکانیکی پلیمرها
• مهندسی پلاستیک
• کارگاه مهندسی پلاستیک
• مهندسی الاستومر
• کارگاه مهندسی الاستومر
• کامپوزیت‌ها
• کارگاه کامپوزیت
• سینتیک و طراحی راکتور
• شیمی پلیمر
• شناسایی پلیمرها
• کاربرد ریاضیات در مهندسی پلیمر،
• محاسبات عددی
• معادلات دیفرانسیل
• مهندسی کامپوزیت
• مهندسی پلیمریزاسیون
• خواص و کاربرد پلیمرهای طبیعی
• طراحی محصول با پلیمرها
• چسب
• رزین و اسفنج

فارغ التحصیل رشته مهندسی پلیمر در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

مهندسی پلیمر، به عنوان رشته‌ای حائز اهمیت، در بسیاری از صنایع کاربرد دارد. به طور کلی، هیچ صنعتی وجود ندارد که بخشی از آن از پلیمر ساخته نشده باشد. پلیمرها، به عنوان پایه و اساس بسیاری از صنایع، رشد و توسعه پایداری را برای اقتصاد جوامع فراهم می‌کنند.

در کشور ایران، صنایع پلیمری به دو دسته پلاستیک و لاستیک تقسیم می‌شوند. اخیراً، صنایع دارویی و زخم پوش‌ها نیز وارد صنعت پلیمری شده‌اند. همچنین، تولید افزودنی‌های پلیمری و نانومواد نیز از زیرمجموعه‌های مهم این صنعت محسوب می‌شوند.

برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی پلیمر، پست‌های شغلی در کارخانه‌ها عبارتند از: مسئول کنترل کیفیت (QC)، مسئول تحقیق و توسعه (R&D) و مسئول آزمایشگاه. البته، برای این پست‌ها، تجربه کافی و دانش فنی لازم است.

زمینه دیگری که مهندسان پلیمر می‌توانند در آن کار کنند، تأسیس شرکت جهت تولید محصولات پلیمری نوین است. با ورود به این قسمت، مهندسان پلیمر می‌توانند درآمد بسیار بالاتری نسبت به زمینه‌های قبلی داشته و همچنین به ارتقای سطح توسعه اقتصادی کشور کمک کنند.

چطور بازار کار رشته مهندسی پلیمر است؟

رشته مهندسی پلیمر به سه دلیل دارای بازار کار غیراشباع است: اولین دلیل، گستردگی فراوان زمینه های استفاده از پلیمرهاست. دلیل دوم، نو بودن این رشته در دانشگاه های ایران مختصراً توضیح داده شده است و دلیل سوم، تقاضای بسیار زیاد صنایع برای فارغ التحصیلان این رشته است.

این سه دلیل باعث می شوند که بازار کار پلیمر تا چند سال آینده اشباع نشود و فرصت شغلی برای فارغ التحصیلان این رشته وجود داشته باشد. حتی اگر صنایع از مهندسی پلیمر اشباع شوند، مهندسان پلیمر می توانند با سرمایه کم، به راحتی شرکت خود را تاسیس کرده و محصولات خود را تولید و به فروش برسانند. با توجه به روند فعلی بازار، احتیاج صنعت به مهندسان پلیمر روز به روز افزایش خواهد یافت.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت های تخصصی رشته مورد نظر، باید با سایر مهارت های فردی نیز آشنایی داشته باشید. در واقع، این مهارت های فردی می توانند شما را از بین رقبای دیگر متمایز کنند و باعث موفقیت شما در زمینه های شغلی و موقعیت های کاری شوند. این مهارت های فردی به طور معمول با عنوان “مهارت های نرم” شناخته می شوند و با یادگیری آنها، تعامل شما در سازمان و محیط کاری بهبود خواهد یافت. 

آیا ممکن است در داخل ایران، به تحصیل در رشته مهندسی پلیمر ادامه داد؟

رشته مهندسی پلیمر از سال ۱۳۵۸ در دانشگاه‌های ایران شروع به فعالیت کرد. همواره با توجه به رشد و پیشرفت صنعت پلیمر در ایران، تعداد علاقه‌مندان به این رشته رو به افزایش بوده است. افراد دارای تمایل به ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و بالاتر، می‌توانند از طریق درخواست ورود به دانشگاه‌های مختلف، این رشته را ادامه دهند.

تعداد دانشگاه‌هایی که کارشناسی ارشد مهندسی پلیمر را در اختیار دارند، بیشتر از دانشگاه‌هایی است که کارشناسی پلیمر را در اختیار دارند. اما برای ادامه تحصیل در این رشته، باید به داشتن امکانات آزمایشگاهی کافی در دانشگاه‌های مورد نظر توجه کرد. این مسئله به خصوص در مقاطع بالاتر از کارشناسی، مثل کارشناسی ارشد و دکترا، بسیار پررنگ است. زیرا در این مقاطع، انجام کارهای پژوهشی مهم است که برای این کار، امکانات آزمایشگاهی فراوانی لازم است. همچنین باید به‌خاطر داشت که کمبود امکانات می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های تحصیل و سختی‌های بیشتر در طول تحصیل شود.

نکته مهم دیگر در ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر، گستردگی کاربردهای پلیمرها است. به دلیل این گستردگی، فرصت‌های بسیاری برای تعریف پروژه‌های پایان نامه در این رشته وجود دارد. قبل از ورود به مقطع کارشناسی ارشد، دانشجو باید زمینه علاقه خود را پیدا کرده و سپس در آن زمینه تحقیق کند.

در نهایت، اگر تمایلی به ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر ندارید، توصیه می‌شود آن را انتخاب نکنید. چرا که فاصله بین مقطع تحصیلی و صنعت پلیمر بسیار زیاد است.

لازم به ذکر است که برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید علاویه به زبان کشور مقصد و همچنین آشنایی خوب با زبان انگلیسی، نیاز است. در بسیاری از موارد، دانشگاه‌های خارجی برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی، نیاز به مدرک زبان انگلیسی دارند. علاوه بر این، آشنایی با زبان کشور مقصد، به شما در فرآیند تحصیل و همچنین در زندگی روزمره کمک می‌کند.

با این حال، اگر شما دارای تمایل به ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر هستید، با تحقیقات مناسب و گرفتن اطلاعاتی از دانشگاه‌ها و امکانات آنها، می‌توانید به رشد و پیشرفت خود در این رشته کمک کنید.

چگونگی ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر در خارج از کشور چه شکلی دارد؟

رشته مهندسی پلیمر در سراسر جهان بسیار طرفدار دارد، زیرا کاربردهای این رشته در صنایع مختلف از جمله الکترونیک، پزشکی، بسته‌بندی، ساختمان‌سازی و … گسترده است. بسیاری از دانشگاه‌های شیمی در سراسر جهان، رشته مهندسی پلیمر را به عنوان بهترین رشته تحصیلی در زمینه شیمی معرفی کرده‌اند. به همین دلیل، رشته مهندسی پلیمر برای پذیرش در دانشگاه‌های برتر جهان بسیار مناسب است.

همچنین، به عنوان یک رشته مهندسی، اساتید این رشته دارای پشتوانه مالی از صنایع پلیمر هستند و به همین دلیل تمایل بیشتری به ارائه کمک هزینه به دانشجویان برای پیشبرد پروژه‌هایشان دارند. بازار کار برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی پلیمر در سراسر جهان وجود دارد و به همین دلیل، رشته پلیمر یک رشته بین المللی و جذاب است.

با این حال، باید توجه داشت که پذیرش دانشجویان ایرانی در برخی دانشگاه‌های خارجی به دلیل موارد مختلفی مثل قوانین و مقررات نظام آموزشی، رقابت شدید و … ممکن است کمی سخت شود. با این حال، می‌توان به دانشگاه‌های مناسبی برای فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی پلیمر در خارج از کشور دست یافت. بنابراین، ادامه تحصیل در این رشته در دانشگاه‌های برتر خارجی همچنان یک گزینه جذاب و به دست یافتن آن ناممکن نیست.

آیا دروس رشته مهندسی پلیمر به‌منظور پاسخگویی به نیازهای بازار کار کافی هستند؟

برای ورود به صنعت، شناخت کاملی از پلیمرها و فرآیندهای آن‌ها الزامی است. یک مهندس پلیمر باید توانایی داشته باشد تا دروس دانشگاهی خود را با پلیمر واقعی که در صنعت دیده می‌شود، مرتبط کند و همچنین بتواند فرآیندهای صنعتی را با دروس آموزشی خود در دانشگاه مرتبط کند.

در سطح کارشناسی، دانشجویان با اصول پایه علم پلیمر آشنا می‌شوند که مهمترین مهارت برای ورود به مقطع ارشد و یا صنعت است. در سطح کارشناسی ارشد، دانشجویان توانایی کار عملی با پلیمرها را یاد می‌گیرند که بهبود و تکمیل دانش پایه در سطح کارشناسی، در این مسیر بسیار کمک می‌کند.